کولیک در اسب

نوشته شده توسط doctorvet    ۲ بدون دیدگاه

(colic) کوليک در اسب

اسبداران معتقدند از زماني که اسب بوده و هست ، کوليک هم بوده و خواهد بود . ميزان مرگ و مير اسبها از کوليک ، از هر بيماري بيشترميباشد .اين سئوال پيش مي آيد که کوليک چيست و چگونه و چرا ايجاد ميشود ؟
خطر کوليک ناشي از عدم رسيدگي درست به اسبها است که امکان بروز انباشتگي ، پيچ خوردگي روده هاي اسب ، زخم معده ،پارگي معده و انسداد روده را ايجاد ميکند و موجب بروز کوليک ميشود . معمولا کوليک بصورت آني و ناگهاني پيش ميايد و مهم است که علت اين بيماري هرچه سريعتر مشخص شود تا بتوان از پيشرفت آن جلوگيري کرد و آن را مهار نمود با توجه به موارد فوق تعريف کوليک همان درد شکم ميباشد که از اسپاسم کولون روده اسب صورت ميگيرد .اختلالاتي که در اسب موجب کوليک ميشوند عبارتند از :
کوليک يا دل درد عادي 83
کوليک ناشي از انباشتگي 7
کوليک گازي يا اسپاسمي 4
کوليک ناشي از پارگي معده 2
آماس روده 1
انسداد اختناقي 3

نشانه هاي کوليک در اسب
1- غلت زدن
2- پا کوبيدن مداوم
3- دراز کشيدن بيش از حد معمول
4- برگرداندن سر به سمت پهلو
5- تاب دادن مکرر لب بالا
6- پشت کردن به گوشه جايگاه همراه با بروز ناراحتي
7- لگد زدن به شکم
8- ايستادن با بدني کشيده
9- نشان دادن مکرر حالت دفع ادرار
10- عدم دفع مدفوع به مدت بيش از 24 ساعت
11- بي اشتهائي
12- رفتار غير عادي و افسردگي
13- تعرق
14- اسهال

بالاترين ميزان مرگ و مير اسبها ناشي از انسداد اختناقي روده ميباشد.برخي عوامل از جمله نژاد در اسب ممکن است تعداد دفعات ابتلا به کوليک را بيشتر کند مثل نژادهاي استاندارد برد ، تنسي واکينگ ، امريکن سدلبرد و وارم بلاد .
خطر انسداد کولون در پوني ها و انباشتگي در اسبهاي جنوب شرقي ايالات متحده آمريکا بيشتر است .
بيشترين عواملي که باعث کوليک ميشوند عبارتند از:
– چسبندگي هاي درون حفره شکم در اسباني که جراحي حفره شکم داشته اند .
– انباشتگي کولون بزرگ که بطور ناگهاني بروز ميکند در اسباني که به مدت زيادي در اصطبل به سر ميبرند ، و ميزان فعاليت ورزشي آنها کاهش ميابد و يا همزمان تحت درمان داروئي بوده اند.
– انباشتگي هايي با کاهش نوشيدن آب و خوردن خوراکهاي خشبي کم کيفيت و گاها نا مناسب بودن وضعيت دندانها در اسب .
– انباشتگي هاي سکوم و زخم معده با تجويز زياد ” فنيل بوتازون ” در ارتباط ميباشد .
خطر ابتلا به کوليک در اسبهاي اصيل (عرب) بالاتر از ساير نژادهاست . خطر کوليک در اسبهاي 2 تا 10 سال بيشتر از کره اسبها (از شير گرفته تا يکساله) و يا اسبهاي 10 سال به بالاست .
خطر ابتلا به کوليک با وقايعي همانند : آبستني ، دوره شيرواري ، تغيير جيره ، تغيير در نوع فعاليت هاي بدني ، حمل و نقل ، تب و واکسيناسيون در ارتباط ميباشد .
اسبهايي که نسبت غلات به علوفه شان بيشتر است يا روزانه 5/2 کيلوگرم يا بيشتر غذا ميخورند ، در معرض خطر بالاتري از ابتلا به کوليک هستند .
اسبهايي که خوراک پليت و مخلوط دانه غلات آسياب شده با ملاس ميخورند در مقايسه با اسبهايي که کنسانتره درجيره آنها مصرف نشده بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرند .
کوليک را ميتوان بر اساس عامل آن در يکي از موارد زير جاي داد :
جيره غذايي ، استعداد مبتلا شدن به کوليک (نژاد) ، تغيير در حرکات دستگاه گوارش ، عفونت ، انگلها ، زخم ها
* بيماري هايي که در اسبها منجر به کوليک ميشوند به قرار زير ميباشند :
انباشتگي به علت خوراک خشبي کم کيفيت
نفخ به علت تخمير بيش از حد
توده مانع در مسير گوارش به علت وجود جسم خارجي
ايست حرکات به علت نا متعادل بودن الکتروليتهاي خون
افزايش قدرت انقباضي به علت واکنش سمپاتو ميتيک
پيچ خوردگي کولون بزرگ به علت حرکات ناهنجار
جابجايي و انسداد اختناقي و فتق به علت زمينه کالبد شناختي و نژاد

* کوليک کاذب: 
منظور از کوليک کاذب مواردي است که علائم کوليک مشابه آنچه که در بيماريهاي روده ديده ميشود ، از اختلال در دستگاهي غير از دستگاه گوارش برخيزد .
کوليک در بيماري کليه و مثانه هم رخ ميدهد که بيماريهاي نادري هستند ، هرچند پارگي مثانه ممکن است در کره اسبها نيز ديده ميشود .
آماس پرده هاي جنب ، انفارکتوس عضله قلب و بيماري کبد و رحم هم نشانه هايي از کوليک دارند . گاها کوليک رفتاري هم بروز ميکند ، يعني اسب در پاسخ به تحريکات مختلف از روي عادت علائم کوليک نشان ميدهد و همچنين ممکن است در واکنش به غذا خوردن هم اتفاق ميافتد

* انواع کوليکهاي کاذب: 
آبستني ، عامل:  انقباضات رحم
رابدوميوليز ، عامل:   ميوزيت ناشي از فعاليتهاي سخت
بيماريهاي کبدي ، عامل:  گياهان سمي
بيماري کليه و مثانه ، عامل:  سنگهاي مثانه
پلوريت ، عامل: پنوموني
منشاء رواني ، عامل: عادات نا هنجار
ميزان مرگ و مير ناشي از کوليک کولون بزرگ 6/28 ، روده کوجک 1/19 ، پارگي راست روده 1/82 و پارگي مقعد 7/77 ميباشد.

* معاينه و درمان کوليک در اسب :

در مواقع شکم درد اسب يا اصطلاحا کوليک ، پس از در جريان گذاشتن دامپزشک و تا قبل از رسيدن او ، اقداماتي را بايد انجام داد و علائم زير را بررسي نمود :

:علائم درد*

از روي برجستگيهاي استخوان لگن ميتوان دريافت که اسب در اثر درد غلت زده ، همچنين جاي لگد روي ديوار باکس و بهم خوردگي زياد بستر باکس با انسداد شديد دستگاه گوارش همخواني دارد .
انسدادها در طول 4 تا 5 ساعت درد شديدي ايجاد ميکنند ولي در مواردي که دوره بيماري طولاني تر بوده و بخشي از روده دچار نکروز پيش رفته اي شده ،علائم چنداني از درد آشکار بروز نميکند . در ظاهر اسب آرام است ولي به شدت افسرده ميباشد .در حالت ايستاده سر را پائين نگه ميدارد و به محيط اطراف توجهي نميکند و نشانه هاي ديگري چون اتساع شکم و بزرگي ناحيه ناف يا بزرگي يک طرف کيسه بيضه بايد مورد توجه قرار گيرد و حتما بايد دامپزشک را در جريان وضعيت و حالات اسب قرار دارد

* نبض:

تعداد ضربان قلب و مشخصات نبض معيارهاي مهمي در معاينه اسب کوليکي ميباشد . عموما تعداد نبض شاخص شدت بيماري و اثرات آن بر دستگاه گردش خون ميباشد .

ضربان قلب بيش از هشتاد بار در دقيقه نشاندهنده ضايعه يا بيماري جدي است که آشفتگي شديدي در دستگاه گردش خون اسب ايجاد کرده و حيات اسب به خطر ميافتد . معمولا در شوک و کاهش حجم خون درون رگها ، نبض ضعيف ميشود و در مواردي هم نامنظم ميزند .

: تنفس*

در اسبي که درد متوسط يا شديد در شکم دارد ، براي آنکه حرکات ديافراگم و قفسه سينه کاهش يابد ، معمولا تعداد تنفس به بيش از سي بار در دقيقه ميرسد . در فشار به ديافراگم در اثر اتساع کولون بزرگ و فتق روده ها ، تعداد تنفس بالا ميرود . افزايش تعداد تنفس همراه با کبودي مخاطات ميتواند ناشي از فشار بر سياهرگ يا آسيب ريوي باشد .

مشخصات غشاءهاي مخاطي ، اهميت زيادي در تعيين وضعيت مايعات بدن اسب دارد .

:غشاءهاي مخاطي*

لثه بهترين مکان براي تشخيص مخاطات است ، زيرا در اسب کوليکي اغلب مخاط در اثر ضربه پرخون ميشود . رنگ طبيعي غشاءهاي مخاطي دهان ، صورتي کم رنگ است . با توجه به عامل بيماري هر تغييري در اين رنگ به خاطر کم آبي ميباشد .
در کم آبي ساده مخاط اندکي به سفيدي ميزند ، ولي در پر خوني سياهرگها يا ورود آندوتوکسينها به خون رنگ مخاط به قرمز آجري ميگرايد و در آخر کبود ميشود . کاهش خونرساني به بافتها و هيپوکسي شديد ، رنگ غشاءهاي مخاطي به خاکستري کمرنگ مايل به آبي بدل ميشود .
خون رساني بافتي و کارکرد دستگاه گردش خون را ميتوان با توجه به زمان برگشت خون به بستر مويرگي ارزيابي کرد