مقاله: اثرات استفاده از مخلوط هاي مختلف چند گياه دارويي بر درصد چربي و ساير صفات لاشه در جوجه هاي گوشتي

نوشته شده توسط doctorvet    بدون دیدگاه

 فايل pdf مقاله ISI چاپ شده به زبان اصلي(انگليسي).جهت رويت روي ايكن زيركليك كنيد

JBES-Vol4No3-p84-91_3

دكتر شفيعي

چكيده:

يك آزمايش چهار مرحله اي جهت ارزيابي اثرات استفاده از مخلوط هاي مختلف چند گياه دارويي بر صفات لاشه در جوجه هاي گوشتي انجام گرديد. در هر كدام از آزمايش ها تعداد 240 قطعه جوجه ي گوشتي سويه ي (رأس – 308) در قالب طرح كاملاً تصادفي با 4 تيمار و 3 تكرار (با 20 قطعه جوجه در هر تكرار) از سن 1 تا 42 روزگي در دو دوره ي پرورشي آغازين (21-1 روزگي) و رشد (42-22 روزگي) مطابق احتياجات غذايي NRC مورد آزمايش قرار گرفتند. جيره هاي غذايي مورد استفاده در گروه هاي آزمايشي در آزمايش اول شامل :

1.شاهد (بدون استفاده از گياه دارويي)،

2.حاوي 1 درصد كاكوتي + 5/0 درصد پونه + 5/0 درصد مرزه

3.حاوي 5/0 درصد كاكوتي + 1 درصد پونه + 5/0 درصد مرزه

4.حاوي 5/0 درصد كاكوتي + 5/0 درصد گزنه +1 درصد مرزه بودند. گياهان دارويي مورد استفاده در آزمايش 2 گزنه، پونه و كاكوتي، در آزمايش سوم پنيرك، خارشتر و نعنا و در آزمايش 4 آويشن، گزنه و يونجه بودند كه به ترتيب مانند آزمايش 1 مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج حاصله نشان داد كه استفاده از مخلوط هاي مختلف گياهان دارويي اثرات معني داري بر تركيب لاشه در جوجه هاي گوشتي دارد. در آزمايش اول بالاترين درصد لاشه (76/70)، كمترين درصدهاي مربوط به چربي محوطه ي بطني و دستگاه گوارش (34/2) و (34/6) در گروه آزمايشي 3، در آزمايش دوم بالاترين درصدهاي مربوط به لاشه، سينه و كمترين درصد چربي محوطه ي بطني (72/72)، (67/33) و (4/3) در گروه آزمايشي 3 با استفاده از 5/0 درصد گزنه +1 درصد پونه + 5/0 درصد كاكوتي و در آزمايش سوم بالاترين درصد لاشه (19/70) در گروه آزمايشي 3 حاوي (5/0 درصد + 1 درصد خارشتر + 5/0 درصد نعنا) بدست آمدند. نتيجه گيري مي شود كه استفاده از مخلوط هاي مختلف چند گياه دارويي داراي اثرات مثبتي بر صفات لاشه ي جوجه هاي گوشتي مي باشد.

واژه هاي كليدي: جوجه گوشتي، صفات لاشه، گياهان دارويي.

مقدمه:

امروزه داشتن رژيم هاي غذايي كم چرب از جمله توصيه هاي متخصصين تغذيه براي آحاد جامعه مخصوصاً آنهايي كه با مشكلات ناشي از چاقي و اضافه وزن بالا روبرو هستند، مي باشد. يكي از راه ها جهت كاهش كالري دريافتي افراد، كاهش مقدار آنها در فرآورده هايي رايج مصرفي آنها مي باشد (5 و 10). در سال هاي اخير در كشور مصرف گوشت سفيد از جمله گوشت مرغ روند صعودي داشته است. با توجه به اين مقدار مصرف، كاهش درصد چربي در لاشه ي جوجه هاي گوشتي مي تواند كمك موثري در جهت كاهش چربي دريافتي توسط مصرف كنندگان نمايد (12 و 18). وجود چربي زياد در لاشه اثرات سوئي بر خاصيت عمل آوري، ذخيره سازي و نيز رنگ و طعم لاشه داشته و از بازار پسندي آن مي كاهد (15). با توجه به اينكه جهت توليد چربي نسبت به پروتئين انرژي بيشتري نياز است وجود مقادير زيادتر از آن. از نقطه نظر پرورشي نيز اقتصادي نبوده و با كاهش در درصد لاشه و نيز بروز عوارض و ناهنجاري هايي همراه است (13، 6 و 17). كاهش چربي لاشه به خصوص چربي محوطه ي بطني (كه ارتباط مستقيمي با درصد چربي لاشه دارد) از جمله مسائلي بوده كه تحقيقات مختلفي در خصوص آنها با استفاده از تدابير تغذيه اي و نيز مواد شيميايي صورت گرفته است (7). در سال هاي اخير استفاده از گياهان دارويي در پرورش طيور از نقطه نظرات بهداشتي و تغذيه اي مورد توجه قرار گرفته است (9). از جمله مزايايي كه براي گياهان دارويي ذكر مي شود راحتي كاربرد و نداشتن اثرات سوء بر مصرف كنندگان مي باشد (1 و 2).

اثرات مثبت استفاده از تركيبات روغني تعدادي از گياهان وحشي روئيده شده در تركيه بر عملكرد جوجه هاي گوشتي گزارش گرديده است (4). نشان داده شده است كه استفاده از عصاره هاي گياهان درمنه، آويشن و رزماري باعث رشد سريع تر، بهبود هضم روده اي، قابليت هضم نشاسته، قابليت استفاده از ماده ي خشك جيره هاي غذايي و بهبود صفات لاشه در جوجه هاي گوشتي مي شود (9). كارواكرول موجود در بعضي از گياهان دارويي داراي اثرات ميكروب كشي بوده و با كاهش جمعيت ميكروبي دستگاه گوارش جوجه هاي گوشتي از تجزيه ي اسيدهاي آمينه جلوگيري نموده و زمينه ي جذب بيشتر آن و بهبود صفات لاشه را مهيا مي نمايد (11). عصاره ي آبي گياه گزنه داراي خاصيت ضد اكسيداسيوني مي باشد و استفاده از آن در حيوانات مزرعه اي باعث حفظ بهتر كيفيت لاشه و نيز بهبود نسبت اسيدهاي چرب غير اشباع با پيوند چند گانه نسبت به اسيدهاي چرب اشباع در لاشه ي آنها مي گردد (8). اضافه كردن مخلوط چند گياه دارويي به سيلوي علف هاي گندمه و تغذيه ي آن در حيوانات مزرعه اي باعث بهبود مزه، تردي، ظرفيت نگهداري طولاني مدت آب و كاهش سرعت تغيير رنگ لاشه در آنها مي شود (19).

با توجه به رويكرد جهاني در استفاده از گياهان دارويي و غني بودن فلات قاره ي ايران از گونه ها مختلف گياهي، آزمايش حاضر در جهت ارزيابي اثرات مخلوط هاي مختلفي از چند گياه دارويي رايج در مصارف انساني صورت گرفت تا اثرات آنها بر كيفيت لاشه و مخصوصاً كاهش درصد چربي محوطه ي بطني و افزايش درصد قسمت هاي با ارزش لاشه بالاخص درصد سينه مورد ارزيابي قرار گيرد.

مواد و روش ها:

چهار آزمايش جهت ارزيابي اثرات استفاده از مخلوط هاي مختلف چند گياه دارويي بر صفات لاشه در جوجه هاي گوشتي انجام گرديد. در هر كدام از اين آزمايش ها تعداد 240 قطعه جوجه ي گوشتي سويه ي (راس – 308) در قالب طرح كاملاً تصادفي با 4 تيمار و 3 تكرار (با 20 قطعه جوجه در هر تكرار) از سن 1 تا 42 روزگي در دو دوره ي پرورشي آغازين

(21-1 روزگي) و رشد (42-22 روزگي) مورد آزمايش قرار گرفتند (جدول 1).

جدول 1- تركيب مخلوط گياهان دارويي گروه هاي آزمايشي در آزمايش هاي مختلف

جيره هاي آزمايشي بر پايه ي مواد خوراكي ذرت – كنجاله ي سويا و با توجه به نيازمندي هاي مواد مغذّي توصيه شده در NRC (1994) براي جوجه هاي گوشتي با انرژي و پروتئين خام يكسان و با استفاده از نرم افزار جيره نويسيي UFFDA تنظيم گرديدند (جداول 2 و 3).

جدول 2- اقلام مواد خوراكي و تركيبات جيره هاي غذايي مورد استفاده در آزمايش ها در دوره ي آغازين (21-1 روزگي)

*تركيب مكمل معدني استفاده شده به ازاي هر كيلوگرم شامل:

سولفات منگنز (mg)248، سولفات آهن (mg) 125، اكسيد روي (mg) 211، سولفات مس (mg) 25، يدات كلسيم (mg) 25، سلنيوم (mg) 5/0، (mg) 625، آنتي اكسيدان (mg) 5/2

**تركيب مكمل ويتاميني هاي استفاده شده به ازاي هر كيلوگرم شامل:

ويتامين A (IU)22500، ويتامين D3 (IU) 5000، ويتامين E (IU) 45، ويتامين K (mg) 5، ويتامين B1 (mg) ¾، ويتامين B2 (mg) 5/16، ويتامين B12 (mg) 04/0، اسيد پانتوتنيك (g) 5/24، اسيد فوليك (mg) 5/2، نياسين (mg) 74، پيريدوكسين (mg) 3/7، بيوتين (mg) 04/0

جدول 3- اقلام مواد خوراكي و تركيبات جيره هاي غذايي مورد استفاه در آزمايش ها در دوره ي رشد (42-22 روزگي)

*تركيب مكمل معدني استفاده شده به ازاي هر كيلوگرم شامل:

سولفات منگنز (mg)248، سولفات آهن (mg) 125، اكسيد روي (mg) 211، سولفات مس (mg) 25، يدات كلسيم (mg) 25، سلنيوم (mg) 5/0، (mg) 625، آنتي اكسيدان (mg) 5/2

**تركيب مكمل ويتاميني هاي استفاده شده به ازاي هر كيلوگرم شامل:

ويتامين A (IU)22500، ويتامين D3 (IU) 5000، ويتامين E (IU) 45، ويتامين K (mg) 5، ويتامين B1 (mg) ¾، ويتامين B2 (mg) 5/16، ويتامين B12 (mg) 04/0، اسيد پانتوتنيك (g) 5/24، اسيد فوليك (mg) 5/2، نياسين (mg) 74، پيريدوكسين (mg) 3/7، بيوتين (mg) 04/0

مقادير لازم از خشك شده ي گياهان مورد استفاده در آزمايش ها از عطاري خريداري شده و بعد از اينكه كاملاً آسياب گرديدند مقدار لازم از آنها مشخص شده و ابتداء با اجزاء كم مصرف جيره مخلوط شده و بعد از بهم زدن كافي و افزايش حجم به روي بقيه ي اقلام غذايي جيرهها اضافه شده و در ميكسر به طور كامل با همديگر مخلوط گرديده و در طول مراحل اجراي آزمايش مورد استفاده قرار گرفتند. در طي آزمايش، شرايط محيطي براي همه ي گروه هاي آزمايشي يكسان بود. برنامه ي نوري شامل 24 ساعت روشنايي در سه روز اول براي آشنايي جوجه ها با محيط افراد و از سن سه روزگي به بعد در زمان معيني از شبانه روز 1 ساعت به آنها تاريكي داده مي شد. خوراك مصرفي و افزايش وزن در جوجه ها به صورت هفتگي اندازه گيري مي شد. در پايان دوره ي آزمايش از هر كدام از واحدهاي آزمايشي دو قطعه جوجه (يكي نر و ديگري ماده) كه وزن آنها به ميانگين واحد آزمايشي نزديكتر بوده نمونه برداري شده و با ثبت مشخصات جهت خالي شدن دستگاه گوارش از محتويات غذايي حدود 12-9 ساعت به آنها گرسنگي داده شده و بعد از توزين و مشخص شدن وزن زنده ي آنها كشتار گرديده و وزن لاشه ي آنها تعيين شده و از روي وزن زنده، درصد لاشه و درصد ساير قسمت هاي لاشه نيز مشخص گرديدند.

در پايان داده هاي حاصله با استفاده از نرم افزار آماري SAS (16) تجزيه و تحليل شده و ميانگين ها نيز با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانكن (3) با هم مقايسه شدند.

نتايج و بحث:

نتايج حاصل از اثرات مخلوط هاي مختلف از گياهان دارويي بر صفات لاشه در جداول 4 تا 7 آورده شده است.

نتايج حاصل از اثرات تركيبات مختلف از گياهان دارويي كاكوتي، پونه و مرزه بر كيفيت لاشه در جدول 4 آورده شده است.

جدول 4- مقايسه ميانگين صفات لاشه بين تيمارهاي مربوط به استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي (كاكوتي، پونه و مرزه)

c-a: در هر رديف اعداد داراي حروف متفاوت از لحاظ آماري اختلاف معني دار دارند (P<0/05).

استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي كاكوتي، پونه و مرزه داراي اثرات معني داري تركيب لاشه ي جوجه هاي گوشتي مي باشد (P<0/05). بالاترين درصد لاشه (76/70) و پايين ترين درصدهاي مربوط به چربي محوطه ي بطني و نيز دستگاه گوارش (34/2) و (34/6) در گروه آزمايشي 3 مشاهده شدند. هر چند در بقيه ي صفات لاشه تفاوت معني داري بين گروه هاي آزمايشي مشاهده نگرديد ليكن از لحاظ عددي بالاترين درصد سينه و كمترين درصد سنگدان نيز در اين گروه آزمايشي بدست آمد.

نتايج حاصل از اثرات تركيبات مختلف از گياهان دارويي گزنه، پونه و كاكوتي بر كيفيت لاشه در جدول 5 آورده شده است.

جدول 5- مقايسه ميانگين صفات لاشه بين تيمارهاي مربوط به استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي (گزنه، پونه و كاكوتي)

b-a: در هر رديف اعداد داراي حروف متفاوت از لحاظ آماري اختلاف معني دار دارند (P<0/05).

استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي گزنه، پونه و كاكوتي داراي اثرات معني داري بر صفات لاشه ي جوجه هاي گوشتي مي باشد (P<0/05). به طوري كه بالاترين درصد لاشه (72/72) بالاترين درصد سينه (67/33)، كمترين درصد چربي محوطه ي بطني (4/3) در گروه آزمايشي 3 مشاهده گرديدند. هر چند در بقيه ي صفات لاشه تفاوت معني داري بين گروه هاي آزمايشي وجود نداشت، ليكن از لحاظ عددي كمترين وزن سنگدان و كبد نيز در اين گروه آزمايشي مشاهده گرديدند.

نتايج حاصل از اثرات مخلوط هاي مختلف از گياهان دارويي پنيرك، خارشتر و نعناع بر صفات لاشه ي جوجه هاي گوشتي در جدول 6 آورده شده است.

جدول 6- مقايسه ميانگين صفات لاشه بين تيمارهاي مربوط به استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي (پنيرك، خارشتر و نعناع)

b-a: در هر رديف اعداد داراي حروف متفاوت از لحاظ آماري اختلاف معني دار دارند (P<0/05).

استفاده از سطوح مختلف گياهان دارويي پنيرك، خارشتر و نعناع داراي اثرات معني داري بر صفات لاشه ي جوجه هاي گوشتي دارد(P<0/05). بالاترين درصد لاشه (19/70) در گروه آزمايشي 3 بدست آمد.. همچنين از لحاظ عددي كمترين درصدهاي مربوط به دستگاه گوارش، سنگدان و كبد نيز در اين گروه آزمايشي مشاهده گرديدند، در حالي كه بالاترين درصد سينه و كمترين درصد چربي محوطه ي بطني در گروه آزمايشي 4 و بالاترين درصد ران در گروه شاهد مشاهده گرديدند.

اثرات استفاده از سطوح مختلف از گياهان دارويي آويشن، گزنه و يونجه بر صفات لاشه ي جوجه هاي گوشتي در جدول 7 آورده شده است.

جدول 7- اثر مقايسه ميانگين صفات لاشه بين تيمارهاي مربوط به استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي (آويشن، گزنه، پونه )

استفاده از تركيبات مختلف گياهان دارويي آويشن، گزنه و پونه اثرات معني داري بر تركيب لاشه در جوجه هاي گوشتي نداشت (P<0/05). با اين وجود از لحاظ عددي بالاترين درصد لاشه و كمترين درصد سنگدان در گروه آزمايشي 3، كمترين درصد چربي محوطه ي بطني در گروه آزمايشي 2، بالاترين درصد سينه و ران و كمترين درصد دستگاه گوارش در گروه آزمايشي 4 مشاهده گرديدند.

از جمله مواد موثري موجود در گياهان دارويي نظير گزنه غالباً وجود سكرتين، كارواكرول و منتول هستند كه هر كدام داراي خواص منحصر به فردي مي باشند (2). سكرتين موجود اثر تحريكي بر غدد ترشحي مانند لوزالمعده داشته كه با ترشح آنزيم هاي هيدروليز كننده ي پروتئين، چربي و نشاسته، ميزان هضم و جذب مواد مغذي موجود در سيستم گوارشي افزايش يافته و بازده استفاده از اسيدهاي آمينه در لاشه بالا رفته و از تغيير و تبديل آنها به مواد ثانويه نظير چربي ممانعت به عمل آورده و در نتيجه باعث افزايش درصد لاشه و بر عكس كاهش درصد چربي آن مي شود. نتايج حاصل از اين آزمايش نيز تائيد كننده ي اين موضوع مي باشد. علاوه بر اين، مواد موثري از قبيل كارواكرول اثرات ضد ميكربي داشته (11) و بواسطه اي اين اثرات جمعيت ميكروبي مضر به صورت قابل ملاحظه ي در دستگاه گوارش كاهش مي يابد (4). وجود توده ي ميكروبي زياد در دستگاه گوارش به شيوه هاي مختلف از جمله ترشح آنزيم اوره آز باعث تجزيه ي پروتئين و اسيدهاي آمينه از طريق آمين زدايي در آنها شده و به اين طريق مقادير قابل توجهي از پروتئين و اسيدهاي آمينه تجزيه شده و جذب نمي گردند (11).

قاعدتاً اين عمل اثرات سوئي بر تركيبات لاشه از جمله درصدهاي مربوط به لاشه و سينه خواهند داشت. در چنين شرايطي زمينه براي رشد و تكثير ميكروب هاي مفيد مهيا و بر سلامتي جوجه هاي افزوده شده و خود اين مي تواند به بهينه سازي هضم و جذب منجر شده و باعث بهبود صفات لاشه گردد. كاهش اندازه ي سنگدان و كبد نيز در همين راستا قابل تفسير است. بدين صورت كه اثر ميكروب كشي گياهان دارويي باعث كاهش جمعيت ميكروبي مضر در قسمت هاي فوقاني دستگاه گوارش شده و يا بهبود سلامتي بر سرعت هضم و جذب و عبور از آن قسمت ها از جمله سنگدان، اضافه مي گردد. جيره هاي داراي الياف خام بالا (كه بيشتر از همه پونه و خارشتر داراي الياف خام مي باشند) نيز به سرعت عبور مواد گوارش مي افزايند و با كاهش مدت زمان ماندگاري آن، سنگدان متحمل كار سنگين كمتري شده و از لحاظ اندازه بيش از حد رشد نمي كند. يكي از وظايف عمده اي كبد در بدن سم زدايي است. ميكروب ها در اثر فعاليت توليد سموم مي كنند و كبد وظيفه ي خنثي سازي اين سموم را بر عهده دارد. در زمان كاهش تعداد جمعيت ميكروبي در اثر استفاده از گياهان دارويي، سموم كمتري نيز توليد شده و كبد دچار فشار كاري كمتري در جهت سم زدايي مي شود و لذا از لحاظ اندازه كمتر رشد مي كند.

نتيجه گيري مي شود استفاده از مخلوط هاي مختلف گياهان دارويي اثرات مثبتي بر تركيبات لاشه از جمله كاهش درصد چربي محوطه ي بطني شكمي كه رابطه ي مستقيم باا درصد چربي لاشه دارد و نيز افزايش درصد گوشت سينه كه جزء با ارزش ترين قسمت هاي لاشه از نقطه نظر تغذيه اي هستند، كاهش درصد وزن كبد و سنگدان كه در مقايسه با گوشت سينه و ران در بازار داراي قيمت كمتري هستند از نقطه نظر اقتصادي حائز اهميت مي باشد.

منابع:

1. رجحان، م، ص. 1379. دارو و درمان گياهي، انتشارات علوي.
2. زرگري، ع. 1381. گياهان دارويي، جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
3. ولي زاده، م. و مقدم، م. 1373. طرح هاي آزمايشي در كشاورزي 1. انتشارات پيشتاز علم.
4. Alcicek A. Bozkur M. and Cabuk M. 2003. The effect of an essential oil combination derived from selected herbs growing wild in turkey on broiler performance. South African Journal of Animal Science, 33:89-94.
5. Becker W. A. Spencer J. V and Verstrate J. A. 1981 Abdominal and carcass fat in five broiler strains. Poultry Science. 60:693-697.
6. Deaton J. W. McNaughton I. I and Lott B. D. 1983. The effect of dietary energy level on broiler weight and abdominal fat. Poultry Science. 62:2394-2397.
7. Garcia V. Catala – Gregori P. Hernandez F. Megras M. D. and Madrid J 2006. Effect of formic acid and plant extracts on growth, nutrient digestibility, intestine mucosa morphology , and meat yield of broilers , Journal Applied Poultry Research. 16:555-562.
8. Hanczakowska E. Wiytkiewicz M. and Szewczyk A. 2007. Effect of dietary nettle extract on pig meat quality. Med Wed. 63:525-527.
9. Herandez F. Madrir J. and Garcia V. 2004. Influence of two plant extracts on broiler performance, digestibility and digestive organ size. Poulty Science. 83:169-174.

10.Karimi A. S. and Fathy A. E. 2005. Effects of breed, sex and diet and their interactions on carcass composition and tissue weoght distribution of broiler chickens. Arch Trierz Dummerstorf. 48:612-626.

11.Lee K.W. Everts H. and Beyen A.C. 2003. Dietary carvacrol lowers body gain but improves feed conversion in female broiler chickens. Journal Applied Poultry Research. 12.394-399.

12.Lenstra F.R. 1981. Effect of age , sex, genotype and environment on fat deposition in broilers. World, s Poultry Science Journal. 37:106-110.

13.Mayes F. J. 1980. The incidence of breast blisters down grading in broiler chickens . British Poultry Science. 21:497-504.

14.National Research Council (NRC). Nutrient requirements of poultry. NationalAcademy Press Washington. DC. 1994.

15.Orr H. L. Hunt E.C. and Randal C. J. 1984. Yield of carcass, parts, meat, skin and bone of eight strains of broilers . Poultry Science. 63:2197-2200.

16.SAS Institute . 2005. SAS Users guide: Statistics. Version. SAS Institute Inc, Cary, NC.

17.Sizemore F. G. and Barbato G. F. 2002. Correlated responses in body composition to divergent selection for exponential growth rate to 1 or 42 days of age ib chickens. Poultry Science. 81:932-938.

18. Twinning P. V. Jr. Thomas O.P and Bossard E.H. 1978. Effect of diet and type of birds on the carcass composition of broilers at 49,28 and 59 days of age. Poltry Science, 57:492-497.

19. Wiytkiewicz M. and Hanczakowska E. 2008. Effect of herbs mixture and enzymes supplementation of a grass silage diet for pigs on performance and meat quality . Med. Wet. 64:782-785.