فیزیولوژی تولید مثل در سگها

فیزیولوژی تولید مثل در سگها

فیزیولوژی تولید مثل در سگ نر:

سن بلوغ و توانایی تولید مثل وجفت گیری در نژادهای مختلف سگ متفاوت است. به طور کلی معمولاً سگهای نر بعد از سن 6ماهگی بالغ می شوند و توانایی جفت گیری تا سن 9 تا 12 ماهگی کامل می شود.

البته درسن 6 ماهگی هم توانایی جفتگیری وجود دارد ولی به علت عدم رشد کافی و اینکه خود حیوان در حال بزرگ شدن، رشد و تکامل است جفتگیری توصیه نمی شود.

به طور کلی سن بلوغ و توانایی جفتگیری در نژادهای کوچک سگ، زودتر از نژادهای بزرگ می باشد.

قدرت تولید مثل، توانایی جنسی و جفتگیری از سن 6 تا 18 ماهگی و تا سن 8 تا 10 سالگی در سگهای نر ادامه دارد.

سگهای نر سالم در طول سال همواره آماده جفتگیری می باشند، بهترین زمان جفتگیری در سگهای نر در سنین بالای 2 سال و زیر 7 سال است.

دستگاه تناسلی سگ نر:

دستگاه تناسلی سگ نر شامل اجزایی از قبیل:قضیب یا(آلت تناسلی)، بیضه ها و غده پروستات می باشد.

قضیب در طول قسمت خارجی خود دارای استخوانی است که تا انتها ادامه داشته، در نتیجه قضیب را به طور دائم در حالت نیمه سخت نگه می دارد. درقاعده قضیب یک برآمدگی وجود دارد که درهنگام (نعوظ) به علت ازدیاد خون در داخل آن، افزایش حجم یافته و قضیب را درون مهبل سگ ماده ثابت نگه می دارد. در وضعیّت معمول قضیب در داخل پوششی به نام (غلاف قضیب) قرار دارد.

فیزیولوژی تولید مثل در سگ ماده:

سن بلوغ جنسی، قابلیت جفتگیری و تولید مثل در سگهای ماده از سن 6 ماهگی آغاز می شود و این توانایی در سن 9 تا 18 ماهگی به تکامل می رسد.اولین فعالیت جنسی فحلی نیز در این سنین شکل می گیرد، ممکن است اولین دوره فحلی در نژادهای بزرگ جثه بعد از سن 18 ماهگی صورت گیرد.

بهترین سن جفتگیری در سگهای ماده در سن 18 ماهگی به بعد می باشد، توصیه می شود از جفتگیری سگهای نر با سگهای ماده کمتر از18 ماهگی جلوگیری شود  زیرا قبل ازسن 9 تا 18ماهگی سگهای ماده به رشد و تکامل کامل دست نیافته اند و جفتگیری در این سنین ممکن است باعث سخت زایی، سوءرشد سگ ماده، به دنیا آمدن توله های ضعیف و بیمار و… و حتی مرگ سگ ماده شود.

فواصل هردوره فحلی(پریود) حدود هر 6 یا 7 ماه می باشد که در نژادهای مختلف متفاوت است البته سلامت، تغذیه و قدرت سگ ماده نیز در این مورد موثر است. همچنین شرایط آب وهوایی و تغذیه ای هم بر این امر تاثیر گذار است.

توجه:تنها در نژاد سگ باسنجی دوره فحلی فقط سالی یکبار می باشد.

سگهای ماده در طول زمان فحلی قابلیت بارور شدن را دارند و به سگهای نر اجازه جفتگیری می دهد.

توجه:در صورتی که این بازه زمانی کوتاه را برای جفتگیری از دست دهید باید تا دوره فحلی بعدی که 6 ماه بعد می باشد صبر کنید.

فحلی درسگهای ماده:

دوره فحلی در سگهای ماده شمال چهار مرحله زیر می باشد.

1.مرحله پرواستروس:

در خلال این مدت سگ ماده نسبت به سگ نر تمایل نشان داده ولی اجازه جفتگیری را به سگ نر نمی دهد. در این مرحله سگهای ماده دارای یک ترشح خون آلود از دستگاه تناسلی می باشند و فرج در این زمان متورّم است. این مرحله در حدود 9 روز طول می کشد ولی ممکن است در بعضی از سگهای ماده نشانه های فحلی مشهود نباشد در این سگها آزمایشات میکروسکوپی که توسط دامپزشک از سلول های واژن سگ ماده صورت می گیرد راه مناسبی برای تشخیص فعالیت فحلی است.

2.مرحله استروس(فحلی):

این مرحله در حدود 6 تا 10 روز به طول می انجامد. در این دوره عمل جفت گیری صورت می پذیرد. تخمک گذاری معمولاً در 48 ساعت اول این دوره صورت می گیرد در این زمان تعقیرات زیادی در سگ ماده مشهود است، در ناحیه مهبل سگ ماده مختصری قطرات خون مشاهده می شود که باعث آغشته شدن روزنامه یا مَلحفه ای که در بستر حیوان وجود دارد می شود. مرحله استروس را می توان به دو مرحله تقسیم کرد، قسمت اول مرحله مقدماتی که سگ ماده به علت التهاب فرج ومهبل سگ نر را به خود راه نداده یا به سختی و از روی بی میلی تن به جفتگیری می دهد، ولی در مرحله دوم بالعکس سگ ماده به دنبال نر رفته ومیل جنس در او بالا است و با میل و رغبت اقدام به جفتگیری می کند. در طول زمان استروس که 6 تا 10 روز به طول می انجامد عمل تخمک گذاری ادامه پیدا می کند، تخمکها در این مرحله بارور می شوند، ممکن است باروری چندین بار و به وسیله سگهای نر مختلف صورت گیرد.

در این زمان صاحب سگ ماده باید مراقب باشد و رفت و آمد سگ ماده به شدت کنترل شود چون ممکن است به علت میل جنسی بالا در این دوره سگ ماده با هر سگ ولگرد نری جفتگیری کند.

با توجه به موارد ذکر شده  در مورد استروس بهترین موقع جفتگیری در سگهای ماده روزهای یازدهم و چهاردهم از شروع فحلی می باشد.

3.مرحله دی استروس:

این مرحله به دنبال فحلی اتفاق می افتد و ممکن است 60 روز تا 90 روز به طول انجامد.

طی این مرحله دستگاه تناسلی سگ ماده تحت کنترل هورمون (پروژاسترون) می باشد.

این مرحله چه سگ ماده آبستن شود و چه نشود پدیدار می شود و آنچه که ما به آن آبستنی کاذب می گوییم در این مرحله مشاهد می شود. معمولاً 6 تا 9هفته بعد از فحلی بعضی از سگهای ماده حتی اگر جفتگیری هم نکرده باشند حالتی از خود نشان می دهند که به آن آبستنی کاذب گفته می شود.

علائم آبستنی کاذب:

علائم آن شامل تورم غدد شیری همراه با ترشح مایعات آبکی، تورم و بزرگ شدگی شکم،  تولید شیر، سگ ماده بی قرار شده و سر و صدای زیادی می کند، اغلب بستر خود را برای ساختن لانه برای فرزندان خیالی خود در گوشه ای جمع می کند. در برخی مواقع دیده شده، عروسکی که برای بازی در اختیار او قرار داده شده را به لانه خود می برد و  مانند فرزند خود از آن مراقبت می کند و در صورت نزدیک شدن فردی به آن سر و صدای زیادی تولید می کند، درمواقع حاد و پیشرفته ابستنی کاذب ماده ها علاوه بر موارد ذکر شده افزایش وزن و ترشح غدد شیری، علائمی شبیه به زایمان طبیعی مانند شل شدن رباط بین لگنی و کم شدن درجه حرارت و فشار خون به منظور خروج جنین ها از رحم را نشان می دهند.

برای رفع آبستنی کاذب در حیوان ماده خود، سگ را تنها در لانه رها نکرده و او را به بیرون منزل و گردش ببرید و تا حد امکان سگ خود را سرگرم کنید.

در صورتی که علائم آبستنی کاذب خفیف است جای نگرانی نیست و به زودی رفع می شود، ولی در صورت تشدید علائم آبستنی کاذب و موارد شدید با دام پزشک مشورت کنید.

4.مرحله آنوستروس:

مرحله آنوستروس در حدود 3 تا 4 ماه به طول می انجامد و در خلال آن هیچ فعالیت جنسی در سگ ماده مشاهده نمی شود.