تاکنون مقالات بسیار زیادی در مورد تاثیرات آب و هوای گرم بر تولیدات طیور و نیازمندیهای مرتبط برای ساخت سالنهای مناسب با چنین محیطهایی نوشته شده است . اما در تمامی نوشته هایی از این دست ، شرایط موجود در محیطهای گرم ، یکسان در نظر گرفته میشوند .

در واقع ، شرایط مختلف و متفاوتی در آب و هوای گرم پدید می آید . شرایط فوق با توجه به فاکتورهایی چون عرض جغرافیایی ، ارتفاع ، و شرایط آب و هوایی ( دما ، رطوبت ، تشعشع خورشید و حرکت هوا ) ، پدید می آیند . تولیدکنندگان بایستی با توجه به تجربیات بدست آمده در منطقه خود ، اقدام به طراحی و احداث سالنهای پرورش طیور نمایند .

استرس محیطی :

فیزیولوژی طیور وحشی و تاثیرپذیری آن از فاکتورهای فیزیکی مرتبط با استرس محیطی ، اندکی پیچیده است . از سوی دیگر ، سنجش دمای داخلی بدن پرندگانی چون Gallinaseus ( مرغها ) در 41.2 تا 42.2 درجه سانتی گراد مشخص نموده است که دمای فوق ، در مقایسه با دامهای پستاندار و انسانها ( 36 تا 39 درجه سانتی گراد ) بالاتر است . این در حالیست که ، حد آستانه استرس گرمایی طیور درمقایسه با سایر حیوانات پائین تر است .

این در حالیست که در صورت سقوط دمای بدن پرندگان به میزان 20 درجه سانتی گراد پائین تر از میزان عادی ، در صورت گرم نمودن مناسب پرنده ، بازگشت به شرایط عادی امکانپذیر خواهد بود . احتمال مرگ طیور اهلی ، بدلیل استرس گرمایی ( Hyperthermia ) بیشتر از استرس در ارتباط با کاهش دما ( Hypothrmia ) میباشد .

طیور صنعتی ، بدلیل آنکه فاقد غدد عرق میباشند ، توانایی تحمل هوای گرم و مرطوب را ندارند . اگرچه ، در برخی موارد ، حرکت آب ، میان بافتهای مختلف پرنده به خنک نمودن آن کمک شایانی میکند . این در حالیست که تنها ، ضمیمه های سر ( همانند تاج ) سرشار از مویرگهای خونی بوده و توانایی دفع گرما به صورت مستقیم را دارند .

رگهای خونی موجود در اندامهای ضمیمه سطحی و اعصاب اتساع کننده رگهای پاها ( نزدیک به سطح پوست ) ، بصورت محسوسی ( هدایت ، انتقال و تشعشع ) در دفع گرمای بدن از راه تبخیر ، موثر میباشند . طیور پرورشی در محیط گرم ، اقدام به دفع گرما می نمایند . در خنک نمودن بدن به روش تبخیر ، جذب گرمای نهان تبخیر سبب دفع گرما به محیط بیرون میشود .

میزان بالایی از دفع گرما توسط پرندگان ، از راه ریه ها صورت میپذیرد . توجه داشته باشید که ریه ها واجد کیسه های هوایی بزرگی است که فاقد مویرگهای خونی میباشند . این دسته از کیسه های هوایی ، هیچ نقشی را در تبادلات گازی اکسیژن و دی اکسید کربن بازی نمی کنند . کیسه های هوایی فوق ، پدید آورنده سطوح مرطوب وسیعی هستند . این سطوح مرطوب ، نواحی مناسبی جهت تبخیر آب و خنک نمودن تبخیری میباشند . پرندگان ، گرمای فوق را به صورت له له زدن از دست میدهند . اصولا ، عمل له له زدن زمانی روی می دهد که دمای بدن پرنده به 43 درجه سانتیگراد میرسد .

تاثیرات منفی ناشی از میزان رطوبت بالا ، سبب بروز خسارتهای مختلفی میشوند . هوای اشباع شده با بخار آب ، از بروز خسارات بعدی ناشی از تبخیر توسط پرندگان ، پیشگیری میکند . توجه به این نکته ضروری است که دما و رطوبت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند . در دمای حدود 20 درجه سانتیگراد ، افزایش رطوبت تا 90 درصد امکانپذیر است . در چنین حالتی ، تاثیرات ظاهری اندکی را بر ضریب تبدیل غذایی یا میزان رشد پرندگان مشاهده خواهید کرد . این در حالیست که رطوبت حدود 70 درصد در دمای 29 درجه سانتیگراد ، تاثیرات مشخصی بر میزان رشد پرندگان گوشتی خواهد گذاشت .

متابولیسم طیور :

متابولیسم بدن پرندگان ، دائما در حال تولید گرما میباشد . این در حالیست که پرندگان ، در دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد ، قادر به دفع گرمای بدن خود از راه تبخیر نخواهند بود . در چنین حالتی ، دمای بدن پرنده ، افزایش یافته و گرمای بالایی تولید میگردد . در صورتیکه به حالت پدید آمده توجه نشود ، استرس گرمایی حاد و مرگ بر اثر Hyperthermia را بدنبال خواهد داشت .

از سوی دیگر ، فعالیتهای غذایی پرنده نیز سبب تولید گرما در بدن پرنده میشوند . این قبیل فعالیتها شامل حرکت به اطراف به منظور یافتن غذا ، تجسس ، هضم و جذب میباشند . بنابراین ، کاهش دریافت غذا توسط پرنده بر متابولیسم و گرما موثر خواهند بود . دریافت آب تحت شرایط استرس گرمایی دوبرابر میشود ولی به حالت قبلی و عادی خود باز میگردد . بر اساس تحقیقات بدست آمده ، تاثیرات استرس گرمایی بر طیور تخمگذار به اثبات رسیده است . تاثیرات یاد شده در طیور تخمگذار ، بر تولید تخم مرغ ، وزن تخم مرغ و همچنین وزن پوسته میباشد . اما استرس گرمایی در طیور گوشتی ، سبب افت لاشه و افزایش چربی محوطه شکمی میشود .

سالنهای مناسب برای پرورش طیور :

بطور معمول ، تاثیرات مخرب و شدید استرس گرمایی را میتوان در گله های بزرگ پرندگان هیبرید مشاهده نمود . این دسته از پرندگان در نواحی سردسیر پرورش داده میشوند و استرس سرمایی ، در آنها از اهمیت بیشتری برخوردار میباشد . سالنهای پرورش پرندگان هیبرید ، بصورت اختصاصی طراحی میشوند . روند طراحی و اجرای چنین سالنهایی در آب و هوای گرم ، بسیار حساس است .

اما توجه داشته باشید که به رغم حساسیتهای موجود ، ممکن است نتایج طراحی هایی از این دست پاسخگوی آب و هوای نامناسب مناطق گرمسیری نبوده و تولید را دچار مشکل نماید .

چنین سالنهایی توانایی دفع گرما از راه عایق بندی را نداشته و فاقد جریان هوای متناسب با نوع تولید میباشد .

دو ناحیه آب و هوایی گرمسیری نیازمند دقت و بررسی میباشند . نخست ، آن دسته از نواحی میباشند که بالا یا پائین تر از خط استوا قرار دارند . چنین نواحی ، دمای 25 تا 35 درجه سانتی گراد را با رطوبت بسیار بالا تجربه میکنند . وزش باد نیز در چنین نواحی اندک میباشد .

دوم ، نواحی گرم سنتی میباشند . این دسته از مناطق ، خشک یا نیمه خشک بوده و میزان وسیعی از دما ( 8 تا 49 درجه سانتی گراد ) را تجربه می کنند . دمای این مناطق به صورت روزانه ( شب / روز ) و فصلی ( زمستان / تابستان ) تغییر میکند . اینگونه نواحی دمایی ، اگرچه در خارج از نواحی استوایی قرار میگیرند ( 15 تا 30 درجه از خط استوا ) شدت بالایی از اشعه خورشید را دریافت میکنند . چنین مناطقی ، واجد بادهای شدید متعددی هستند .

محل احداث سالنهای پرورش طیور :

نخستین نکته ایی که بایستی مدنظر قرار گیرد ، محل احداث سالنهای پرورش طیور میباشد . توجه داشته باشید که در هنگام احداث سالنها ، یک قانون کلی را مد نظر داشته باشید :

   احداث سالنهایی از این دست ، نیازمند بهره برداری از نقشه های محیطی منطقه میباشد .

با استفاده از چنین نقشه هایی شما قادر خواهید بود تا از جریان بادهای محلی و سایه های مناطق بلند ، حداکثر استفاده را بنمائید . همچنین با بهره گیری از اسناد و مدارک ثبت شده سرعت و جهت بادهای محلی ، میتوانید جهت آشیانه ها را به منظور استفاده مناسب از جریان هوا تنظیم نمائید . از سوی دیگر سعی کنید تا سالنهای پرورش را دور از پوششهای تنک گیاهی و درختان و ساختمانهای بلند ، تعبیه نمائید . این قبیل موانع سبب به هم ریختگی جریانهای هوای طبیعی مورد استفاده شما خواهند شد .

درختان بلند فاقد برگ و شاخه یا واجد شاخه در بلندترین نقطه ، سایه مناسبی را بدون تداخل با جریان هوا ، ایجاد می نمایند . این در حالیست که درختان کوتاه واجد شاخ و برگ فراوان و همچنین بوته هایی چون مرکبات و انبه ، به طور کلی تاثیرات مخربی را در سالنهای پرورش طیور خواهند گذارد . در واقع ، ارتفاع درختان فوق ، به اندازه ایی نیست که سایه مناسبی را برای سالنهای پرورش فراهم نمایند و از سوی دیگر ، سبب مسدود شدن جریان هوا نیز میشوند .

درختان و گیاهان ، با تبخیر آب از برگهای خود سبب خنک شدن محیط میشوند . در واقع ، درختان و گیاهان ، گرمای محیط را برای تبخیر آب در برگهای خود دریافت میکنند . از سوی دیگر ، حرکت هوا در میان گیاهان فوق سبب کاهش دمای هوا تا سه درجه سانتی گراد خواهد شد .

احداث سالنهای پرورش طیور در نواحی گرم و خشک از اهمیت ویژه ایی برخوردار میباشد . تحت چنین شرایطی ، احداث این سالنها در نزدیکی گیاهان ، منافع قابل توجهی برای شما خواهند داشت . حتی مراتع تحت آبیاری نیز در این راه به شما کمک خواهند نمود . چمنزارها یا مراتع پوشیده از گیاهانی چون یونجه ، آجیلهای زمینی ، نخود دامی ، کدوها ( خیار ، کدوتنبل یا خربزه ) اشعه خورشید را جذب میکند . درحالیکه ، زمینهای فاقد پوشش گیاهی ، میزان قابل توجهی از تشعشعات خورشید را باز میگردانند .

احداث سالنهای پرورش طیور در مجاور نواحی متراکم از گیاهانی چون نیشکر و کاکائو که ممکن است پناهگاه جوندگان غارتگری چون موشهای قهوه ایی باشند ، ایده مناسبی نیست .

احداث سالنها :

طراحی و ساخت سالنهای پرورش طیور در نواحی گرمسیری ، بایستی به گونه ایی باشد که سقف آن در معرض مستقیم تابش آفتاب قرار نگیرد . این کار ، از انتقال گرمای مستقیم بر روی پرندگان جلوگیری خواهد کرد . قرارگیری سالنهای پرورش در سایه ، روشی بسیار موثر بوده و گرمای تولید شده را به نصف تقلیل خواهد داد .

عایق بندی سقف سالن به وسیله آهن گالوانیزه روش موثری میباشد . این نوع عایق بندی ، انتقال تشعشعات طول موج بلند بر روی پرندگان را کاهش می دهد . استفاده از گیاهان یا بهره گیری از کاه گل در سقف سالن نیز از راههای ارزان قیمت میباشند . اما در چنین مواردی بایستی احتیاطات لازمه را بکار برد زیرا این مواد ، محل مناسبی برای رشد و تکثیر جوندگان موذی ، پرندگان وحشی و انگلهای مختلف میباشند .

رنگ سقف سالن نیز از اهمیت ویژه ایی برخوردار بوده و تاثیرات بسیار زیادی خواهد داشت . در واقع ، سطوح سفید ، براق و صیقلی در مقایسه با سطوح تیره و زبر ، حرارت کمتری را در خود ذخیره میکنند . سفید کردن سقف سالن ، ایده خوبی است . این کار ، همچنین سبب پوشیده شدن نقاط زنگ زده و زبری خواهد شد که دلیل جذب تابش گرم آفتاب هستند .

ایجاد جریان مناسبی از هوا در میان سالن ، سبب دفع گرما ، بخار آب و آلودگیهای شیمیایی چون آمونیاک مدفوع و … میشود . درصورتیکه پرندگان در قفس قرار دارند ، برقراری تهویه مناسب ، اندکی مشکل خواهد بود . چرا که قفسها نیز به تولید هوای گرم کمک می کنند .

در برخی مناطق ، ممکن است برای حفاظت پرندگان در برابر بادهای قوی و بارش باران ، نیازمند احداث دیوارهای محکم و ثابتی باشیم . اینگونه وقایع ( بارش باران و وقوع طوفان ) ، ممکن است در هر زمانی از سال روی دهند . در برخی مناطق نیز بایستی از تجهیزات موقتی استفاده کرد که بتوان براحتی نصب کرد و براحتی نیز برداشت . این قبیل تجهیزات ، برای حفاظت پرندگان در ماههای بارانی سال کاربرد دارند .

دیوار سالنهای پرورش طیور در هوای گرم و خشک با نوسانات دمایی بالا ، باید واجد ظرفیت دمایی بالایی بوده و گرمای پائینی را از خود عبور دهد . اینگونه دیوارها گرمای هوا را در طول روز جذب نموده و در خلال شب آزاد میکنند و دمای ثابتی را در طول 24 ساعت شبانه روز برای پرندگان فراهم می آورند .

این نوع سیستم عایق بندی ، برای واحدهای پرورش طیور صنعتی پیشنهاد نمیشود . زیرا جریان هوای آن ناکافی بوده و توانایی دفع آمونیاک را نخواهد داشت .

واحدهای بزرگتر :

برخی از واحدهای پرورش بزرگ ، بصورت باز و سنتی طراحی و ساخته شده اند . این نوع طراحی از آن جهت انجام می گیرد که حداکثر بهره برداری ، از جریان هوای طبیعی صورت پذیرد . به طور حتم ، جریان هوای طبیعی ، علاوه بر ارزان بودن ، تاحدودی قابل اطمینان نیز میباشد .

در حال حاضر ، بسیاری از سالنهای پرورش نیز از سیستمهای بسته استفاده نموده اند . بطور حتم ، این قبیل سیستمها نیازمند بازرسیهای دوره ایی میباشند . در واقع ، جریان هوای پرفشار و ادامه دار در این قبیل سیستمها ، حیاتی میباشد . در چنین سیستمهایی ، با استفاده از مه پاش یا سیستمهای تونلی پد خنک کننده / مه پاش ، جریان هوا را خنک میکنند . این قبیل سیستمها بر پایه ترکیب خنک کننده تبخیری و جریان هوا طراحی میشوند .

عایق بندی چنین سیستمهایی ، نیازمند سرمایه گذاری اولیه بیشتری میباشد .  از سوی دیگر ، تولیدکنندگان به منظور دستیابی به کنترل محیطی ، بایستی دقت بسیار بالایی داشته و از سوی دیگر به منابع برق اعتماد کامل داشته باشند . بنابراین پیشنهاد میگردد در محاسبات اولیه خود ، ژنراتورهای تولیدکننده برق را نیز مدنظر قرار دهند .