مديريت بهداشت و پرورش در مزارع پرورش شترمرغ

نوشته شده توسط doctorvet    بدون دیدگاه

مديريت بهداشت و پرورش

در مزارع پرورش شترمرغ

بسمه تعالي

مقدمه :

شترمرغ كمترار يك دهه است كه با همت تعدادي از افراد علاقمند درقالب طرح اوليه پرورش شترمرغ   وارد كشور شده وبخاطر استقبال پرشورمردم از رشد فزاينده اي درهمين مدت اندك برخوردار بوده است كه ريشه هاي آين حركت عظيم رامي توان درايجاد تحول در مصرف سرانه خانوار ، دسترسي به منابع جديد پروتئيني، افزايش راندمان وبازدهي بخش توليد، اشتغالزايي ، احياي اراضي نامرغوب وبلا استفاده ، امكان صادرات محصولات شترمرغ وارزآوري آن به كشورو فعال سازي ساير بخشهاي وابسته به اين صنعت را عنوان نمود.

لزوم حمايت از سرمايه گذاري در اين بخش ازتوليد وتامين بخشي ازانتظارات موجوددرجهت هدفمند سازي توليدات وارتقاء سطح كيفي محصولات قابل عرضه به بازارمصرف بخشي از مسئوليتهاي بخش دولتي خواهد بود كه دراين راستا وبراساس تاكيد مقام محترم وزارت وتوجه خاص ايشان به اين بخش ازتوليد ولزوم هرچه سريعتر ساماندهي درآن مسئوليتهاي دستگاههاي مربوطه را دوچندان مي نمايد .

سازمان دامپزشكي كشور براساس رسالت عظيم خوددرامر حفظ وحراست ازتامين سلامت منابع دامي كشوروهمگام با اين حركت عظيم مسئوليت تدوين ضوابط وآئين نامه هاي بهداشتي پرورش شترمرغ رابه عهده داشته است ودراين راستا عليرغم دسترسي به منابع كافي ومعتبربعلت جديدالورود بودن صنعت درجهان اقدام به تدوين ضوابطي منطبق با قوانين بين المللي وجاري كشور نمود واميد است كه بادستاوردهاي جديد برغناي آن بيافزايد .

 تاریخچه پرورش شترمرغ

شترمرغ حیوانی است واسط بین دام وطیور؛ باخصوصیاتی منحصربفرد که توان سازگاری بالابه شرایط سخت محیطی را داشته ومقاوم به بسیاری از بیماریهای موجود درطبیعت می باشد . پيدايش شترمرغها به دوره آئوسن  38 تا65 ميليون سال پيش برمي گردد و از20میلیون سال قبل اسلاف اولیه شترمرغهای امروزی در گستره وسیعی ازاسپانیا درغرب اروپا تاکرانه های مدیترانه زندگی می کرده و با گذر از نواحی آسیای صغیر و خاورمیانه تا گسترده ای ازخاور دور را در سیطره خود داشته است .

مصریان باستان از پر شترمرغ بعنوان سمبل عدا لت واز تخم آن بعنوان دارو استفاده میکردند ودریونان باستان بعنوان حیوان باربردرارابه ها ازآن استفاده می کردند .

در روم باستان به افسران رومی بپاس شجاعتهای خاص آنان درمبارزات اجازه نصب پرشترمرغ را به کلاهخودهایشان می دادند وازچربی شترمرغ  بعنوان اکسیر قدرت درغذای گلادیاتورها استفاده می شد

بیشه نشینهای بدوی ازتخمهای خالی شترمرغ برای حمل و نگهداری آب استفاده نموده ودر برخی ازقبایل عرب ازگوشت شکارشترمرغ بعنوان غذا و از پوست آن بعنوان لباس استفاده می کردند.

در چین قدیم به امپراطور  پسر بهشت و به او تخم شترمرغ داده می شد وآشوریان شترمرغ را بعنوان پرنده ای مقدس ستایش می کردند.

درسا لهای نه چندان دور سلحشوران انگلیسی مجبور به استفاده از پرهای شترمرغ درکلاههای خود شدند وکاراگاهان انگلیسی برای ظاهر نمودن اثر انگشت از پرشترمرغ استفاده می کردند .

پرورش شترمرغ با دید اقتصادی از 150سال قبل درکشور آفریقای جنوبی آغاز و بطور رسمی برای اولین بار در قرن نوزدهم در اين كشور اقدام  به نگهداری آن درسطح انبوه گرديد  بطوریکه درطی دهه های گذشته دچار مخاطرات و مشکلات عدید ه ای از بعد اقتصادی و خسارات وارده ناشی از بیماری گردید  ولی درسایه همت و تلاش موفق بهتا گسترش و توسعه آن دربسیاری ازکشورهای جهان گردیدند   وهم اکنون ازمحصولات شترمرغ استقبال بی نظیری در اقصی نقاط بعمل آمده و به عنوان منبع جدید پروتئینی با خصوصیات منحصر بفرد خود  شناخته شده است در حال حاضر بیش ازشصت هزار قطعه شترمرغ درایالات متحده و بیش از سیصد هزار قطعه از این پرنده  در آفریقای جنوبی  وجود دارد و بسیاری از کشورهای اروپایی ،آفریقایی ،آسیایی وآمریکایی به سمت پرورش آن رو  آورده و با سرمایه گذاریهای کلان خود در این بخش از تولید درصدد ایجاد جایگاهی مناسب  می باشند.

پرورش شترمرغ در ایران :

درايران باستان نواحي جنوبي اين مرزو بوم زادگاه طبيعي شترمرغ بوده ودرآن ايام ازتخم پرنده وگوشت آن بعنوان منبع غذايي وازپوسته تخم براي آشاميدن آب وغيره استفاده مي شد.

ازسال 1377شترمرغ بطور رسمی وبه منظور تحقیق و بررسی روی گونه های مختلف آن وامکان سازگاری با مناطق بومی ایران وارد کشور گردید تا  بر اساس مطالعه روی اقلیمهای مختلف داخلی وشرایط آب وهوایی موجود امکان رشد ونگهداری آن برای پرورش دهندگان فراهم گردد که دربدو ورود با استقبال پرشوری از پرورش دهندگان مواجه گردید واین اشتیاق درمردم بدان حد بود که در کمتر از یک دهه جمعیت آن به بیش از چهل هزارقطعه ودربیش ازششصد مزرعه برسد واین روند صعودی کماکان ادا مه یابد بطوریکه طبق پیش بینیهای بعمل آمده باادا مه این روند    امکان رشد آن تا سه برابرآمار موجود درکمتراز سه سال خواهد رسید.

برای پرورش شترمرغ مناطق مرکزی و نیمه کویری داخلی بلحاظ شرایط فیزیولوپیک داخلی ،رطوبت پایین ،نیروی کاری ارزان قیمت وزمینهای غیرقابل استفاده مناسبتر ازمناطق پرتراکم وزمینهای حاصلخیز کشور می باشد واین پرنده بخاطر مقاومت بالای بدنی درمقابل نا ملایمات محیطی وبیماریها قادر به ادا مه  زندگی دراستانهای سردسیر کشوراز جمله اردبیل تا منا طق گرمسیر داخلی وجنوبی کشور مثل کرمان و زابل می باشد .

طبقه بندی جانوری شترمرغ :

دررده بندي جانوري شترمرغها متعلق به گروه پرندگان غير پروازي بوده كه شامل شترمرغ  ، امو ، ره آ ، كازواري وكيوي مي باشند و انتخاب اسامي بر اساس شكل خاص استخوان پهن سينه اين پرندگان مي باشد . با لهاي شترمرغ كاملا رشد كرده و  براي كارهاي ابتدايي وايجاد تعادل در حين دويدن بكار مي رود .شترمرغ داراي دو انگشت بوده و عادت زيادي به دويدن دارد بطوريكه مي تواند چهل مايل در ساعت سرعت بگيرد ولگدزدن مهمترين وسيله دفاعي پرنده مي باشد و طبق گزارشات  بعضي از پرندگان در زمان بخطر افتادن قادر به گاز گرفتن ونوك زدن مي باشند .

            رده پرندگان – زيررده نومرغان – راسته سينه پهنان – خانواده استروتيونيده

گونه استروتيوكاملوس

     امو  (EMU)  :

بومی کشور استرالیا و نیوزیلند می باشد و شما می توانید تخم امو را بخاطر اندازه بزرگ ورنگ سبز تیره آن تشخیص دهید بطوریکه اندازه آن حدود یک گریپ فروت کوچک می باشد ودرنگاه اول بخاطر انتهای گردآن با توپ فوتبال اشتباه می گردد ودور تا دور تخم امو از خطوط تیره سبز تشکیل شده واین خطوط بصورت سایه روشن خود را نشان می دهند وحتی نمونه های آبی رنگ هم از آنها دیده شده است .

امو دختر عموی کوچکتر شترمرغ بوده و آنرا در استرالیا می بینیم . ارتفاع بدن پرنده 180 سانتیمتر و وزن بدن آن حدود 80 کیلو گرم می باشد وجهت تولید گوشت و روغن دراین کشور پرورش داده می شود و معمولا بین 40 -20 تخم در سال تولید می کند .

امو درمقابل دشمنانش دارای یک مکانیسم دفاعی واقعی می باشد بطوریکه می تواند با سرعت 56 کیلومتر در ساعت و بطور ثابت بدود درحالیکه بعضی ازدشمنان آن مثل گربه سانان می توانند دو برابر پرنده  سرعت داشته ولی مسافت محدودی را بدوند همچنانکه گربه با سرعت کامل در تعقیب پرنده بوده ومی خواهدکه او را بگیرد دراین حال پرنده باهمان سرعت به فرار خود ادامه داده دریک لحظه یکی از بالهای خود را بطرف آسمان برده و دیگری را به سمت زمین کشیده و این عمل باعث میشود که با زاویه 180 درجه چرخیده و با همان سرعت بالا و در جهت مخالف خیز بردارد وبا این سرعت گربه هم نمی تواند بدور خود بچرخد زیرا  فیزیک بدن گربه طوری است که برای چرخش حدود 30 مترفاصله گرفته سپس می چرخد وهمین مسئله باعث فاصله گرفتن پرنده ازدشمن می شود .

                                                                                                        امو

امو ها جهت دفاع سریعا بدور خود جمع شده ودارای شش ناخن تیز از ده ناخن بوده که برای دفاع از خود در برابر هردشمن کافی می باشد .

اموها بزرگترین شکارچیان حشرات موذی درطبیعت می باشند بطوریکه ازشکم یک اموی شکار شده بیش از 3000 لارو انواع حشرات موذی جدا گردیده است .

همانطوریکه که گفته شد اموها می توانند به روش فوق از دست دشمنان خود نجات یابند اما یک مطلب دیگر وجود دارد و آن اینکه ما می دانیم آنها چگونه با دیگران و یکدیگر ارتباط برقرار می سازند به اينصورت است که  سعی می کنند همدیگررا بگیرند و طی آن شکم خود را بسمت زمین می گیرند .

بروس آزبری از یکی از شبکه های تلویزیونی در حین بازدید وپس از برگشت ازمحل پرورش اموها که به ابعاد یک زمین فوتبال بودمتوجه شد که اموها اورا تعقیب می کنند وزمانیکه بسمت آنها برگشت همگی فرار کردن ولی همینکه براه خود ادامه داد این تعقیب شروع شد بطوریکه تا 5 دقیقه این وضع ادامه داشت تا اینکه وی خسته شد وزمانی که خواست آنها را بترساند با حمله آنها مواجه شد وطی آن از ناحیه گردن دچار خراشهایی گردید .

تاکنون پنج نوع امو درجهان شناسایی شده ولی تنها یک نوع از آن باقی مانده است و امو دومین پرنده بزرگ در روی زمین می باشد . امو علیرغم اینکه قادر به پرواز نبوده ولی از پاهای بلند و بسیار قوی برای دویدن و شنا کردن برخوردار می باشد بطوریکه قادراست با سرعت ثابت و با بیش از 56 کیلومتر در ساعت بدود .

حیات  پرند ه دچار مخاطره وآزار و اذیت زمین داران وکشاورزان طی ادوار گذشته گردیده بطوریکه تنها یک گونه خاص از این پرنده در مناطق صحرایی به زندگی خود ادامه می دهند .

جنس ماده تخم را تولید کرده و جنس نر بمدت 49 – 54 روز روی آن می خوابد که بنوبه خود طولانی ترین دوره جوجه کشی می باشد و جنس نر پس از تولید جوجه ها را تا سن 18 ماهگی نگهداری می کند .

کاسواری CASSOWARY)) :

کاسواری سومین پرنده بزرگ موجود درکره زمین می باشد و قادر به پرواز نمی باشد دارای رشد بدن تا ارتفاع 180 سانتیمتر با وزن بیش از60 کیلو گرم می باشد .

کاسواری بومی جنگلهای بارانی مناطق استوایی شمال نیوزیلند ، گینه نو واندونزی می باشد ازمیوه های جنگلی موجود درکف زمین و توت که ازدرختان سربه فلک کشیده دراین جنگلها  استفاده می کند و همچنین از قارچ ، حلزون وحتی بعضی از حیوانات کوچک تغذیه می کند .

پرنده ماده بین 10 – 4  تخم درلانه تولید نموده و پرنده نر روی تخمها می خوابد . حیوان بسیارخجالتی بوده وگوشه گیر می باشد وبزرگترین تهدید حیات این پرندگان تخریب زیستگاههای طبیعی آنها می باشد وحتی سگهای وحشی جنگلهای استوایی با حمله به آنها سلامت آنها را با خطر مواجه می سازند .

کاسواری دارای پاهای بسیار قوی همراه با ناخنهای خنجر مانند درانگشتان پا می باشد . پرنده با لگد زدن ازخود دفاع می کند ولگد پرنده بقدری قوی می باشد که می تواند شکم انسان را پاره کرده و یا حتی باعث کشته شدن شخص گردد طبق اطلاعات واصله همه ساله حملات کشنده زیادی توسط کاسواری به انسانها ازطریق کاسواری درگینه انجام می گیرد .

رئه آ RHEA)) :

رئه آ بومي آمريكاي جنوبي مي باشد وازنظر يزرگي چهارمين پرنده غيرپروازي درجهان مي باشد و داراي بالهاي پر از پر بزرگي مي باشد يك نوع رئه آي نژاد آمريكايي درآرژانتين زندگي مي كند كه داراي 150 – 120 سانتيمتر ارتفاع بدن بوده و تحت عنوان شترمرغ آمريكاي جنوبي معروف مي باشد اجداد اين پرنده مستقيما به دايناسورها بر مي گردد .

وزن پرنده در زمان رشد كامل بين 36 – 27 كيلو گرم مي باشد ودر طبيعت بصورت گروههاي كوچك 15 – 5  ماده باهم و جداي از گله هاي بزرگ اقدام به مهاجرت مي كنند ودرطي مسير بانرهاي قوي ومبارز همدم شده و با آنها جفتگيري مي كنند و پس از چند هفته اقدام به تخمگذاري نموده وزماني كه تشخيص دادند تخمهاي توليدشده در لانه كافي است تخمگذاري رامتوقف نموده و جندروزي روي آنها مي خوابند سپس جاي خود را به نرها داده ومسيرخود را عوض نموده وبدنبال پيدا كردن نرهاي ديگر مي روند . دراين مرحله اولين نر روي تخمها مي خوابدو پس از تولد جوجه ها از آنها تا سن بلوغ نگهداري مي كند .

مشخصات شترمرغ :

شترمرغ دارای بدنی به ارتفاع 220-280 سانتیمتر میباشد وبه همین سبب بزرگترین پرنده روی زمین لقب گرفته است. اين پرنده مثل شير مي غرد ، به سرعت پلنگ مي دود و بسان قاطر لگدپراني مي كند . شترمرغ نر داراي دمي با پرهاي سفيد در انتهاي بالها بوده وبقيه بدن از پرهاي سياه تشكيل شده است وبدن پرنده ماده از پرهاي قهوه اي پوشيده شده است .

طول عمر پرنده بيش از  40سال مي باشد و با توجه به توان ژنتيكي بالا اختلاف دماي بين 30- تا 50 درجه سانتيگراد رادر نقاط مختلف كشور تحمل مي كند و بخاطر برخورداري از غدد نمكي موجود در مخاط بيني مقاوم به تشنگي و بي آبي درنقاط كويري كشور مي باشد ودرقسمت سينوسهاي فكي داراي سيستم خنك كننده اي است كه رطوبت دفعي همراه با با زدم را بصورت مايع در آورده ومجددا جذب مي نمايد .

درفصول جفتگيري  ساق پا ، اطراف منقار وكناره هاي چشم پرنده نر رنگ قرمز بخود مي گيردكه از علائم آمادگي براي جفتگيري مي باشد . پرنده نر در24 ماهگي و پرنده ماده درسن 18 ماهگي به سن بلوغ رسيده ولي سن واقعي توليد آنها از 36 و30 ماهگي آغاز مي گردد وفصل توليد مثل درايران ازاوايل اسفند ماه شروع و تا آذر ماه ادامه مي يابد و درطي اين مدت بطور متوسط 40-60 تخم توسط هر پرنده توليد و70-80 درصداز اين  تخمها نطفه دار مي باشند .

خوراك شترمرغ تشكيل شده از كنسانتره و يونجه مي باشد واز افزودنيهاي موجود درابتداي رشد ودر دوره توليد بايد به آن اضافه نمود . ازنظر جيره بندي در بسياري از نقاط ايران از جيره هاي آغازين (0-3 ماهه ) ،جيره پرورش (3-12 ماهه ) ،جيره توليد و جيره نگهداري استفاده مي شود ودر بعضي از مراكز پرورش از6 جيره متفاوت براي تغذيه استفاده مي شود .

سيستم پرورش در جهان باسه شيوه باز ،نيمه باز و بسته انجام مي گيرد ودرايران عمدتا از شيوه بسته ودر پنهاي 3 و 5 قطعه اي  استفاده مي شود .

شترمرغ حيواني است مقاوم به بسياري از بيماريها كه دراثر تماس با اين بيماريها تا مدتي مقاومت مي نمايد ولي در عين حال در صورت عدم رعايت موازين بهداشتي مستعد ابتلا به بسياري از بيماريهاي ويروسي ، باكتريايي ، قارچي ،انگلي وغيره خواهد بود ولي بعلت توان فزاينده پرنده درطول دوره رشد و پرورش ، احتياج زياد به انواع عناصر عا لي و معدني دارد تا دچاركمبودهاي متابوليك وساير موارد در اين زمينه نگردد . تا كنون بيش ارچهارده بيماري مشترك با طيور ، دوازده بيماري مشترك با انسان ، هشت بيماري مشترك با گاو ، هفت بيماري مشترك با گوسفند ويك بيماري مشترك بااسب در شترمرغ گزارش شده است . بيماريهاي مختلفي كه درشترمرغ از سا لهاي گذشته تاكنون دركشورمشاهده گرديده اند بشرح زير ميباشند.

آنتريت عفوني وكازئوز –برونشيت – آنتراكس –آسپرژيلوزيس –آنسفا لوميليت –نيوكاسل –آنتروتوكسمي –تريكومونيازيس-كلي سپتي سمي – پيكا وانواع انباشتگي ها –كاني با ليسم – سي آردي كلي – آنفلوانزا – آسيت – عفونت كيسه زرده وبند ناف –پيچش انگشت –انحراف ساق پا – صدمات وشكستگيهاي ناشي از تصادف و جنگ بين پرنده ها و غيره مي باشد .

محصولات شترمرغ

پر شترمرغ – درمناطق مستعد سالانه پر پرنده دوبارچيده مي شود واز هر پرنده بين 1-2 كيلو گرم پر استحصال مي گردد. پرهاي تهيه شده ناحيه دم و نوك با لها بزرگتر ومرغوبتراز ساير نقاط بدن مي باشند. اين پرها در حدود70 تا 90 سانتيمترطول و 25 تا40 سانتيمتر عرض دارند  و بهترين پرها مربوط به مناطق خشك وكويري مي باشد. پرشترمرغ را سالي يك بار مي توان چيد واز پرهاي آن براي ساخت انواع گوناگون محصولات از جمله گردگير اتومبيل كه شركتهاي بزرگ عمده خريداران آن ميباشند استفاده كرد.

از پر شترمرغ براي تزئين لباس ، كلاه ، دكوراسيون ، گردگيردر ماشينهاي صنعتي و مراسم مذهبي استفاده مي شود وامروزه بنگاههاي توليدي در سراسر دنيا بدنبال استفاده هاي  بهينه تر از پرشترمرغ در مصارف روزانه صنايع مي باشند .

گوشت شترمرغ :

به رنگ قرمز بوده وداراي خواص ومزيتهاي منحصر بفرد مي باشد كه از جمله تردي گوشت ،درصد چربي و كلسترول پايين ، غني بودن از آهن و ويتامين E آن مي توان اشاره داشت .طول دوره پرواري بين سنين 12 تا 14 ماهگي بوده و براي كشتار نيز اين سنين مناسب مي باشد و در سنين بالاتر گوشت حالت تردي خود راكمي از دست داده وبعلت افزايش بافت كلاژن در آن كمي سفت مي گردد .

حدود 50 درصد از وزن بدن را بافت عضلاني تشكيل داده و33-34 درصداز آن متعلق به عضلات رانها مي باشد كه عمده ترين مصرف را بخود اختصاص مي دهد وگوشتهاي ساير مناطق بيشترمصارف صنعتي خواهند داشت .

امروزه ازگوشت شترمرغ بعنوان منبع غني از آهن و ويتا مين E وبلحاظ پايين بودن ميزان كلسترول درآن استقبال گسترده اي بالاخص درمناطق شهر نشين وپرازدحام شهري بعمل آمده وبركثرت آن افزوده مي گردد

گوشت شترمرغ بعلت دارابودن كلسترول پايين ومشابهت باعضله گوساله وپايين بودن اجزاي چربي آن درمقايسه باگوشت گوساله مورداستقبال قرارگرفته است.

طي يك بررسي دردانشگاه تگزاس نشان داده شدكه ميانگين وزن لاشه حدود 57/57  درصدكل وزن پرنده را تشكيل ميدهد بنابر اين يك شترمرغ  5/113 كيلويي بنظرميرسد حاوي 59 كيلوگرم وزن لاشه باشد.

شركتهاي بزرگ داراي كشتارگاه اختصاصي براي  شترمرغ بوده وگوشت استحصالي از شترمرغ را تحت نام تجارتيTable readi meats در آريزوناي آمريكا عرضه مي كنند و ساده ترين راه دسترسي تهيه خوراك آماده از گوشت شترمرغ مي باشد.

شترمرغ باديدگاه اقتصادي از150سال پيش دركشورافريقاي جنوبي آغاز و هم اكنون دركشورهاي اسرائيل وامريكا باهمان كيفيت روبه توسعه ميباشد. حدودابين40000تا60000 پرنده درايالات متحده وجود دارد و پيش بيني تعداد زيادي ازتوليدكنندگان براين است كه محصولات آن بطورناگهاني به بازار مصرف گوشت نفوذ خواهدكرد.از نظر توسعه كار و پيشرفت اقتصادي درآمريكا نياز به احداث يك كشتارگاه باظرفيت كشتار200000 قطعه با توليد و پرورش        250000جفت مولد امكان پذيرخواهد بود

چرم شترمرغ :

چرم شترمرغ يك محصول رايج درساخت پوتين، لباس و رويه مبل ميباشد.چرم يك شترمرغ بالغ حدود14فوت مربع اندازه دارد و از يك ورق چرم تعداد3 جفت چكمه ميتوان توليدكرددر تگزاس سفارشات زيادي به كمپانيهاي پوست شترمرغ ميرسد و يك كارخانه بزرگ توليد پوتين از چرم شترمرغ وجوددارد.

تجارت شترمرغ :

ازراههاي مختلف مي توان به تجارت شترمرغ واردشدكه هريك به نوبه خودداراي مزيت ومشكلات خاصي ميباشد.درحال حاضر قيمت گذاري روي تخمهاي نطفه داربه عنوان پايه نرخ گذاري جهت خريديك قطعه شترمرغ محسوب مي گرددكه نقاط ضعفي برآن وارداست بطوريكه بيشترين تلفات دردرون تخمها وجوجه هاي هچ شده دراين دوران وجود دارد.همچنين دربعضي ازمزارع بعلت عدم درج مشخصات وپيشينه گله اصالت وقدرت باروري بعضي ازاين پرندگان درپرده ابهام مي ماند.

اخيرا براي تهيه گله ، بيشترروي جوجه هاي 3- 6 ماهه سرمايه گذاري ميكنند زيرا دراين سن پرنده ازنظرجثه و تركيب بدن بهترميتواند موردارزيابي قرارگيرد. ازنكات منفي دراين مرحله ازسن ، خطرمرگ است كه آنها را تا شش ماهگي تهديد ميكند و اين خطرتا2-3 سالگي وجوددارد. پرندگان درسنين يك سالگي ازنظراندازه و تركيب ظاهري بدن مورد ارزيابي قرارگرفته ولي قدرت باروري آنها هنوزناشناخته ميباشد.

پرندگان مولداصيل ازنظرتوان توليدكاملاشناخته شده ومطمن ميباشندزيرا توليدآنهابدون هرگونه تاخيري آغازشده كه دربرگشت سرمايه كمك كننده خواهدبود. ازمعايب پرندگان بالغ هزينه سنگين آنهادردوره انكوباسيون وباتوجه به امكانات مربوط به سيستم ستروهچربوده وهمچنين خطرتلفات جوجه هاي توليدي تامرحله عرضه به بازارميباشد.

طول عمرشترمرغ :

شترمرغها در طبيعت 20-30سال عمرمي كننددرحاليكه عمرشترمرغهاي اهلي و مولد حدود 50سال مي باشد.سنين بلوغ در شترمرغ و بالاخص ماده ها بين 18 – 24 ماهگي براي ماده ها و24-30 ماهگي مي باشد و افزايش وزن تا چند ماه بعد ازآن ادامه مي يابد.

اندازه طول بدن شترمرغ از13/2سانتيمترتا75/2سانتيمترمي باشدووزن آنهابين 90-159كيلوگرم متغيرمي باشد.پرندگان پرواري درسنين 12- 14ماهگي وياتازماني كه وزنشان به بالاي 110كيلوگرم رسيده باشدكشتارمي شوند.

توليدمثل :

زمان توليدمثل درشترمرغها بين سنين 2 تا3 سالگي است و ماده ها زودتر از نرها به اين مرحله مي رسند و سن رسيدن به بلوغ جنسي دربين نژادهاي مختلف با هم فرق ميكند.

ماده هاي بالغ درفصل جفتگيري رفتارمتواضعانه اي ازخود نشان داده و اعلام آمادگي مي كنند بطوريكه با انجام يك سري رقصها ، انتشار صداهاي خاص و حركات موزون باعث جذب جنس مخالف مي شوندو با نزديك شدن جنس نركمر خودرا خم و بالها را سيخ نموده تا ضمن آمادگي نزديكي انجام گيرد.

شترمرغهاي نر نيز يك سري از رنگها را در فصل توليدمثل بخود ميگيرند. شيوه توليدمثل درشترمرغ بصورت يك مرحله اي (monogamous )يا چندمرحله اي (polygamous ) ميباشدو در انتخاب جفت براي مولدين آزاد مي باشند و محل اسكان هرجفت دركنار هم و يا بصورت جداگانه مي باشد.

در زمان تخمگذاري جنس نرلانه اي بصورت گودال عريض در زمين حفركرده و يك حالت مهاجم بخود مي گيردتا بتواند از خانه و قلمرو خود دفاع كند در اين فصل هر دو جنس نر و ماده داخل لانه ايجاد شده مي نشينند.

فصل تخم گذاري براي شترمرغها از اوايل بهار شروع و تا اواخر پاييز ادامه مي يابدو معمولا هر3-2 روز يك تخم مي گذارد بطوريكه نوسان توليد بين 30-90 تخم توسط هرماده متغير بوده و بطور متوسط 35-55 خم توليد ميكنند.

انكوبا سيون وهچري :

طول دوره جوجه كشي درشترمرغ39 تا59  روز بوده و ميانگين آن 42 روز مي باشد . امروزه با ورود سيستمهاي جديد به مراكز جوجه كشي تغببرات بسياري انجام گرفته بطوريكه باعث كاهش خيلي زياد از تعداد تلفات مي گردد .

تهويه نادرست ، رطوبت ناكافي ، چيدن نامناسب تخمها در راكها و استفاده از راكهاي نامناسب و غيراستاندارد از جمله مشكلات جوجه كشي درگذشته بوده است.

حداقل 5 كمپاني معتبر فروش دستگاههاي  انكوباتور و هچري همراه با مشتقات آنها در جهان وجود دارند كه شامل شركتهاي Bukeye-GQF-Humider-Natureform-Pureflo مي باشند . روش كار با اين دستگاهها به اين شرح است كه تخمهاي نطفه دار داخل دستگاه به اندازه 90 درجه چرخش و به تعداد  4-6 مرتبه در روز در حالتي كه اطاقك هوائي تخمها رو به بالاست انجام مي گيرد. حرارت مناسب براي انكوباتور از 90-98 درجه فارنهايت و بطور متوسط 96تا98 درجه فارنهايت مي باشد در اين دستگاه رطوبت نقش مهمي دارد بطوريكه تخمها با از دست دادن آب خود (13-15 درصد) نياز به رطوبت كافي دارندكه بايد تامين گردد.

دما و جريان هوا نقش مهمي در كاهش آب دارند. رطوبت هوا در نقاط مختلف جغرافيائي متفاوت از هم بوده اما بطور معمول در جوجه كشي بين 20-30 درصد لازم مي باشد.

كاهش وزن تخم شترمرغ بطور هفتگي اندازه گيري مي شود. كاهش وزن تخم ، براساس كاهش رطوبت در انكوباتور نسبت به كاهش وزن اوليه مي تواند محاسبه شود.

استفاده از نرم افزار در انجام ركوردگيري خيلي مهم مي باشد. كندلينگ تخمها معمولاً هر هفته انجام تا از ميزان نطفه داري يا تلفات داخل تخم اطلاع حاصل گردد از كندلينگ همچنين در زمان انتقال تخمها از ستر به هچر استفاده مي شود .

در زمان انتقال تخمها به سمت هچر صداي جيك جيك جوجه ها در داخل تخمها وجود دارد. جيك جيك داخل تخمها معمولاً 24 تا 48 ساعت قبل از بيرون آمدن جوجه ها از تخم شنيده مي شود. درجه حرارت هچري معمولاً 2-1 درجه پائين تر از درجه حرارت ستر و رطوبت مقداري بالاتر مي باشد. درصد هچري عبارتست از تعداد جوجه هاي هچ شده تقسيم بر تعداد تخمهاي نطفه دار در انكوباسيون كه معمولاً حدود 70 درصد مي باشد زيرا بعضي از اين تخمها فاقد جنين بوده، بعضي در طول انكوباسيون تلف شده و بعضي در زمان هچري از بين مي روند.

اين مسئله خيلي مهم است كه گزارش هرگونه تلفات و بيماريها را درست و به موقع اعلام كنيم زيرا موارد فوق همراه با تلفات جنيني اغلب در دوره انكوباسيون و بعد از آن ديده مي شوند .

پس از بيرون آمدن جوجه ها از تخم آنها را از جوجه هاي وازده و خيس جدا مي سازيم. بعضي از توليدكنندگان در اين مرحله جوجه هاي يك روزه را در معرض ميكروبهاي مفيد قرار مي دهند.

در اين مرحله جوجه ها قادر به تنظيم حرارت بدن خود نبوده نياز به يك منبع گرمازا در خارج از هچر دارند  لذا سيستم گرمازا با حرارت 90تا95 درجه فارنهايت تدارك بايد ديده شده باشد و دماي محيط هر 2 هفته 5 درجه سانتيگراد كاهش مي يابد و اين دستگاه طي هفته هاي 16تا24 برداشته مي شود.

دستگاه گرمازا بايد به اندازه كافي بزرگ باشد تا همه جوجه ها بتوانند دور آن جمع شوند همچنين محل نگهداري جوجه ها بايد به اندازه اي بزرگ باشد تا در مواقع خاص بتوانند از منبع گرمازا فاصله گرفته و دچار گرمازدگي نشوند.

پشتيباني و مديريت :

سفارش لازم براي اندازه لانه سرپوشيده يك جفت شترمرغ بالغ از 85/4 تا 60/5 متر متغير مي باشد. گروههاي شترمرغ معمولاً براساس سن از هم جدا شده و جوانترها ممكن است از بالغين جدا شده باشند. شترمرغهاي بالغ بنظر مي رسد نيازمند پناهگاه كوچكي هستند تا در مقابل بادهاي شديد و حفاظت از آفتاب و همچنين امكان تغذيه در زمان بارش برف و باران از آن استفاده كنند.

سيمهاي بافته شده و انواع ستون ها جهت فنس كشي بطور چشمگيري بكار مي روند كه در اينجا بايد صاف و صيقل و غير قابل انعطاف باشد تا از صدمه خوردن پرندگان جلوگيري شود.

در فنس كشي نياز به كشيدن آن از زيرزمين نمي باشد اما فنسهايي كه بيش از حد بالاتر رفته و انتهايشان باز گردد امكان ورود ساير حيوانات را به محوطه لانه شترمرغ مهيا مي سازد .

ديدن اين امكانات در طراحي بسيار ضروري است همچنين يك مكاني براي پرندگان جديد الورود و مريض بعنوان قرنطينه  بايد اختصاص داده شود تا پرندگان بتوانند در محيط پاك و به دور از ساير پرندگان نگهداري شوند . مهار پرندگان در زمان عمليات دامپزشكي ، خوراندن دارو ، بارگيري جهت حمل و نقل و حمل از يك لانه به لانه ديگر لازم مي باشد . حمل شترمرغ آسان نبوده و پرنده با مقاومت خود باعث صدمات به ديگران و متحمل آسيبهايي مي گردد  يادآوري مي شود كه شترمرغ با قدرت فوق العاده در هنگام تحريك و هراس ضمن پرتاب لگد با نوك زدن و گاز گرفتن شخص هدايت كننده و يا هر كس ديگر را صدمه ميزند لذا لازم است شخص هدايت كننده ضمن داشتن پوشش و ايمني كامل در پشت سر حيوان قرار گيرد و از كلاه  سرپوش در خيلي از مواقع جهت مقيد ساختن شترمرغهاي بالغ استفاده كند.

يك روش غافلگيركننده اينست كه جوراب نرمي را يك مرتبه و بصورت غافلگيرانه به سر شترمرغ كشيده بطوريكه چشمها و گوشها را پوشانده و تا منطقه گردن ادامه يابد تا جلوي ديدن و شنيدن حيوان را بگيرد.

با كاستن از فواصل بين پنها (لانه ها) تردد پرندگان را آسانتر مي سازيم از يك چوب بلند با سر دو شاخه از جنس جامد يا نيمه جامد (ميله شفرد)جهت كنترل ، آرام سازي و راندن به عقب يا ساير سمتها و درب ورودي      مي توان استفاده كرد. از پارتيشنهاي متحرك جهت سد راه و هدايت پرندگان مي توان استفاده كرد .  به نظر مي رسد تاريكي يا نور ضعيف در آرام ساختن حيوان و گرفتن آنها كمك كننده باشد حتي با دادن بعضي علوفه ها در هنگام شب يا چراغ قوه بتوان حيوان را آرام كرد.

كارت شناسائي :

كارت شناسائي براي ثبت اطلاعات آماري و پيشگيري از دزدي بسيار مهم مي باشد در اين زمينه از سيستم شناسائي توسط دستگاه ميكروچيپ مي توان استفاده كرد . روش كار به اينصورت است كه پس از توليد جوجه ميكروچيپ را توسط لوله و سرسوزن با يك شليك در عضله پشت گردن كار مي گذارند و بدين صورت كليه اطلاعات موجود پرنده در حافظه يك دستگاه ثبت شده و مي توان توسط دستگاه حيوان را شناسائي كرد هر كد ميكروچيپ نياز به گيرنده خود دارد. بعضي از پرورش دهندگان با استفاده از يك چيپ ثانويه و كاشت آن در انتهاي سر پرندگان مسن تر امكان خواندن در زمان آب خوري يا غذاخوري پرنده را پيدا مي كنند زيرا در اين پرندگان بعلت سختي كار و تحريك آنها بايد از گرفتن ريدر در مقابل صورتشان اجتناب كرد.

آناتومي و فيزيولوژي بدن شترمرغ

خصوصيات عمومي :

از جثه بزرگ نسبت به ساير پرندگان برخوردار مي باشد و محل اتصالات قطعات استخواني جمجمه آنها تا آخر عمر باز مي ماند و جنس نر آنها داراي فالوس مي باشند . داراي گردن كشيده و نسبتا دراز و پاهاي كاملا عضلاني و مناسب دويدن مي باشد . از پاها و پنجه هاي خود بمنظور حمله يا دفاع استفاده مي كند .

سيستم پوششي :

قرنهاست كه از پوست شترمرغ جهت توليد چرم استفاده مي شود واين پوست باعث كنترل دماي بدن ، پيشگيري از ورود آلودگي به داخل بدن پرنده ، دفع صدمات وارده به بدن و مقاومت در مقابل سرما و گرما مي باشد .

 پرهاي شترمرغ فاقد باربول بوده وجهت استحكام بخشيدن به فيلامنت مي باشند و مستقيما به ساقه پر اتصال دارند واين پرها شبيه مو مي باشند .

پاهاي حجيم شترمرغ فاقد پر مي باشند و شترمرغ سانان يا كاملا روي جناغ سينه مي نشينند و يا به حالت نيمه نشسته روي متاتارس تكيه مي كنند .

در محل اتصال با زمين درسطح كف پايي قسمت بالايي استخوان متاتارس يك پينه ايجاد مي گردد و پينه هايي در پايين ترين ناحيه استخوان جناغ و نيز بر روي زايده قدامي پاييني استخوان عانه ايجاد مي شود و وزن پرنده را در حالت  نشسته را تحمل مي كند .

 پينه ها –  در پايين استخوان جناغ سينه بطول 11 و به عرض 8 سانتيمتر و در روي متا تارس بطول 12 و به عرض 5 سانتيمتر بوده ودر زائده قدامي پاييني استخوان عانه بطول 9 و بعرض 4 سانتيمتر مي باشد .

پوست كف پايي و انگشتان با محيط سازگاري يافته و ضخيم مي باشند و قسمت اپيدرمي آن با زوايد ميله مانند متراكم و به طول 8/0 سانتيمتر و شاخي شده مي باشند .

بالشتك مفصل تارسو متاتارسي – انگشتي داراي چربي لوله اي شكل بصورت جفت در عمق بالشتك توسط يك كپسول فيبروزي احاطه شده است كه توسط يك بافت فيبروزي احاطه شده است و شبيه بالشتك انگشتي در اسب يا پياز پاشنه در گوسفند و بز مي باشد .

داراي دو انگشت بزرگ و كوچك بوده و انگشت بزرگ يك ناخن با نوك كند دارد و ناخن انگشت كوچك خوب رشد نكرده است .

سيستم عضلاني :

به غير از عضلات حجيم ران ، بافت عضلاني زيادي جهت تزريقات داخل عضلاني وجود ندارد عضلات اصلي سينه يا كاملا از بين رفته اند و يا بشدت تحليل رفته مي باشند . پرنده از بالهاي بسيار بزرگ و فاقد عضلات حجيم برخوردار مي باشد .

ناحيه خط مياني ديواره بطني از آپونوروز عضلات شكمي تشكيل يافته واز هر طرف تا 19 سانتيمتر فاقد عضله مي باشد بطوريكه با ايجاد برش در امتداد خط سفيد به ترتيب با لايه هاي پوست ، چربي زيرجلدي ، بافت فيبروزي متراكم ، چربي خارج صفاقي (2- 8 سانتيمتر) و پرده صفاق تشكيل شده است .

سيستم اسكلتي

رتايت (RETITS) شكل نوعي قايق مربوط به شكل استخوان جناغ سينه شترمرغ مي باشد و داراي سطح پشتي مقعر و شكمي محدب مي باشد و در سطح شكمي فاقد عضله مي باشد .

– كمربند سينه اي thoracic girdle)) داراي دو استخوان خاصره مي باشد كه بر روي مهره هاي انتهايي ستون فقرات كه به يكديگر جوش خورده اند قرار گرفته است .

– استخوانهاي ورك و عانه (دمي) به سمت عقب امتداد يافته و پس از اتصال با يكديگر به سمت پايين و قدام حركت كرده اتصال عانه اي را ايجاد مي نمايد .

– شترمرغ سانان فاقد استخوان كشكك بوده و بجاي آن يك استخوان كوچك كه در وتر عضله متصل به ستيغ استخوان تيبيوتارس جاي دارد و باعث حركت قوي و سريع پرنده به جلو مي شود .

– مفصل تيبيوتارس ، تارسومتاتارس ممكن است با مفصل زانو اشتباه گرفته شود . در شترمرغ استخوانهاي عانه به يكديگر اتصال داشته و تشكيل سمفيز يا ارتفاق عانه اي را مي دهند .

در شترمرغ استخوان مفصل مچ به بقيه اتصال ندارد و شبيه استخوان كشكك مي باشد .

– استخوان ران شترمرغ قادر به هوادار شدن مي باشد كه در بين پرندگان غير پروازي يك استثناء مي باشد .

دستگاه گوارش

دستگاه گوارش شترمرغ كم وبيش با تفاوتهايي مشابه پرندگان گياهخوار مي باشد .

مري – در سمت راست گردن واقع شده و تا حدودي قابليت جابجايي دارد و شيارهاي طولي در آن باعث افزايش حجم مري مي گردد و پرنده فاقد چينه دان مي باشد .

پيش معده – عضو بزرگ و متسع بوده و ديواره نازك دارد و ترشحات آنزيمي پيش معده به ناحيه اي در خم بزرگ مريوط مي باشد . قسمت انتهايي پيش معده در مجاورت سطح پشتي معده (سنگدان) قرار گرفته و محتويات آن از قسمت خلفي معده وارد مي گردد .

سنگدان – ديواره اي ضخيم دارد و شبيه معده پرندگان مي باشد و در لبه خلفي جناغ سينه قراردارد داراي پوشش محكم وبافت عضلاني ضخيم مي باشد و داراي پوشش محكم و تيره رنگ در سطح داخلي و بين پيش معده سنگدان مي باشد كه داراي غدد ترشحي بوده و تحت عنوان غدد كوئيلن مي باشد ونقش ترشح پروتئينها را بعهده دارد و گاهي همراه با سلولهاي كنده شده از اين غشاء و همراه با رنگدانه هاي صفراوي برگشت يافته و به رنگ سبز در اين محوطه و داوزده ديده مي شود . دريچه پيلور در محل ورود به روده كوچك و در سمت راست سنگدان واقع شده است .

روده كوچك – به طول 36 متر مي باشد در سمت چپ حفره بطني از قسمت مياني تا خلف حفره شكمي را اشغال كرده است و از سه قسمت ايلئوم ، دئودنوم و ژوژنوم  تشكيل يافته است و آنزيمهاي مترشحه از معده و لوزالمعده در اين محل تجمع يافته و منجربه تشكيل مراحل هضم آنزيمي در ابتداي روده كوچك  مي گردد .

سكوم – درشترمرغ بصورت جفت و داراي 8- 11 متر طول مي باشد .و در كالبد شكافي در خط مياني حفره بطني و بطور مايل از راست به چپ و جلو به عقب قرار گرفته اند .

روده بزرگ (راست روده) – بطول 57 متر و در سمت راست و قسمت انتهايي حفره بطني قرار دارد . حجم زياد روده براي هضم فيبرغذا و جذب آب ضروري است . ركتوم يا راست روده از طريق ته كيسه ركتومي به كوپرودئوم در كلواك باز مي شود كوپرودئوم كيسه اي بزرگ و متسع است و توسط يك غشاي متراكم و تيره رنگ شبيه غشاء كوئيلن پوشيده شده است .

كوپرودئوم و يورودئوم توسط چين مربوطه از هم جدا مي شوند منافذ ميزناي ، اويداكت در ماده و مجراي دفران در نر به اين محل باز مي شود . چين يورو پروكتوديومي تا حدودي يوروديوم را از پروكتوديوم جدا مي سازد .

پروكتوديوم مواد دفعي را از طريق مقعد به بيرون مي فرستد . بورس فابريسيوس در ناحيه پشتي پروكتوديوم قرار دارد .

كبد – در قسمت قدامي پيش معده و خلف غشاي عرضي قرار دارد و فاقد كيسه صفرا مي باشد

دستگاه تنفس – 

حنجره در شترمرغ توسعه يافته  و لوله گذاري ناي را در پرنده آسان مي سازد . ناي داراي حلقه هاي كامل و قابل ارتجاع غضروفي مي باشد .اندازه لوله نايي براي بي هوشي استنشاقي به راحتي با ملامسه از بيرون تعيين مي گردد لوله با قطر 18 ميليمتر (قطرداخل ناي) براي استفاده در شترمرغ بالغ مناسب است .

تعداد تنفس در يك شترمرغ بالغ در دماي معمولي 6 – 12 بار در دقيقه و در صورت استرس تعداد تنفس 40 – 60 بار در دقيقه مي باشد .

شترمرغ از طريق خنك كردن تبخيري در ناي ، كيسه هاي هوايي و حلق مي تواند در دماي 50 درجه سانتيگراد محيطي حرارت بدن را در حد 36 – 40 درجه سانتيگراد حفظ نمايد شترمرغ در هنگام نفس نفس زدن بعلت عبور هوا از برونشهاي اصلي و كيسه هاي هوايي وارد ريه شده و دچار آلكالوز نمي گردند .

ضربان قلب پرنده در زمان فعاليت از 40- 36 بار در دقيقه تقريبا به 176 عدد مي رسد .

دستگاه گردش خون

موقعيت وريدهاي سطحي جهت انجام خونگيري و يا تزريقات وريدي الزامي است . مهمترين وريد از اين نظر وريد وداج مي باشد كه در سمت راست برجسته تر ازسمت چپ مي باشد وريدهاي بازوئي و مچي مياني نيز جهت خونگيري مناسب است .

وريد بازوئي در ناحيه بدون پر قدامي – مياني بازو قرار دارد و قابل شناسايي بوده و براي كتترگذاري مناسب مي باشد . و وريد مچي مياني در پرنده هايي كه براي تزريق مسكن و يا مقيد سازي آماده مي شوند به آساني قابل دسترس مي باشد .

سيستم باب كليوي جريان خون سياهرگي كليه ها را تحت كنترل سيستم عصبي خودكار هدايت مي كند و ازنظر تزريق داروهاي نفروتوكسيك شامل آنتي بيوتيكهاي آمينوگليكوزيدي در عضلات پا باعث افزايش غلظت اين داروها در كليه ها مي گردد داروهايي نظير كتامين قبل از رسيدن به غلظت مناسب در خون ممكن است از طريق ادرار دفع شوند لذا در بي هوشي عمومي به اين مسذله بايد توجه شود .

طحال – بصورت بيضي شكل و به ابعاد(9x 3x  5/1) كشيده در سمت راست حفره بطني و در ناحيه پشتي جانبي پيش معده قرار دارد .

دستگاه توليد مثل

در شترمرغ تنها تخمدان چپ فعال مي باشد و در شترمرغهاي بالغ بصورت يك عضو پهن و بشكل خوشه اي با قطر 1- 8 سانتيمتر مي باشد .

شيپور فالوپ به لوله رحمي با ديواره نازك و بطول 118 سانتيمتر و قطر 3 سانتيمتر متصل مي باشد .

رحم متسع بوده و داراي ديواره ضخيم مي باشد

دستگاه تناسلي به قسمت يورودئوم در كلواك باز مي شود

بيضه ها بصورت جفت و به رنگ قهوه اي بوده و در طول فصل توليدمثل به 3-2 برابر زمان عادي مي رسد

شترمرغ سانان داراي اندام تناسلي بنام فالوس بوده و مشابه با آلت تناسلي پستانداران مي باشد فالوس پرندگان فاقد ميزراه بوده ونقشي در عمل ادراركردن ندارد .

فالوس فاقدحفره بوده و در حالت تاخورده در كف پروكتوديوم در كلواك قرار مي گيرد و داراي يك شيار در پشت مي باشد . فالوس شترمرغ نر بالغ  در مقطع عرضي بصورت گرد نامنظم بوده و در حالت استراحت به 20 سانتيمتر مي رسد و بصورت تاخورده در حفره بزرگ كف پروكتودئوم قرار مي گيرد از اين رو هنگام دفع مدفوع به بيرون از مقعد رانده مي شود و در هنگام نعوذ طول آن به 40 سانتيمتر رسيده و متمايل به سمت چپ مي باشد .

شترمرغ ماده داراي يك فالوس كوچك بطول 3 سانتيمتر مي باشد كه از برآمدگي جنسي موجود در كف پروكتودئوم منشاء مي گيرد . فالوس ماده در مقايسه با فالوس نر پهن تر بوده و راست مي باشد .

فالوس در جوجه ها و پرنده هاي جوان :

دامپزشكان در تعيين جنسيت از طريق مشاهده و يا ملامسه كلواك اقدام مي كنند بطوريكه در يك پرنده ماده جوان ، فالوس پهن وتنها اثر خفيفي از شيار فالوس در سطح پشتي آن ديده مي شود .

فالوس در پرند ه نر جوان – در مقطع عرضي بصورت گرد نامنظم بوده و داراي شيار مشخص در ناحيه پشتي خود مي باشد .ابعاد فالوس در پرنده 7 ماهه 53 كيلوگرمي شامل :

                       1/0x  5/1x  3= برآمدگي اجسام فالوسي در كف پروكتودئوم

بينائي در شترمرغ –

شترمرغ سانان از قدرت بينائي خوبي برذخوردار مي باشند و نسبت به چثه خود بزرگترين چشم را در بين مهره داران دارند و وزن هرچشم در پرنده بالغ به  50گرم مي رسد .

دستگاه شنوائي –

قدرت شنواذي در اين پرندگان بسيار قوي مي باشد و سوراخ گوش خارجي در ناحيه خلفي چشم قرار دارد .

سيستم عصبي –

سيستم عصبي خصوصيت ويژه اي ندارد در حالي كه شترمرغها قادرند بمدت چندروز بدون مشكل بر روي جناغ بخوابند در حاليكه خوابيدن بر روي پهلو حتي بمدت يك ساعت مي تواند موجب فلج عصب peroneal  گردد .

عضلات ناحيه بالايي استخوان تيبيوتارس بسيار حجيم بوده وفشار حاصل از وزن پرنده بر روي اين بر آمده گي عضلاني ممكن است منجر به وارد آمدن فشار مستقيم به عصب پرونئال گردد و يا باعث ايجاد ادم و ايسكميك گردد .

ايجاد بستر نرم از تشك هوا و يا تشك فوم يا اسفنج در هنگام القاء بي هوشي استنشاقي در پرنده هاي بالغ و جوان الزامي مي باشد .

مديريت جوجه كشي شترمرغ

كيفيت تخمهاي قابل جوجه كشي :

ژنتيك –  كيفيت تخم تحت تاثير عوامل ژنتيكي قرار دارد . تعداد كم  پرندگان مولد  و فاصله طولاني بين نسلها مشكلاتي را در سر راه توليدكنندگان در انتخاب صحيح پرنده ها ايجاد كرده است . از معيارهاي تشخيص مولدين پرتوليد در آفريقاي جنوبي مي توان به كيفيت پرها و كيفيت تخمها اشاره نمود . خصوصيات ديگري نظيرهمسان بودن تخمها ، كيفيت پوسته و درصد هچ را بايد در نظر گرفت .

عملكرد توليد سالانه هريك از پرندگان تخمگذار – تنوع ژنتيكي بين پرنده ها از طريق ثبت پارامترهاي مربوطه مختص هر پرنده توسط پرورش دهنده گان و تكرار پذيري پارامترهاي مختلف توليد مثلي در سالهاي متوالي بصورت درصدي بيان مي شود كه ماحصل آن شامل :

–         اختلاف قابل ملاحظه بين توه بدن ماده هاي پرتوليد و كم توليد وجود ندارد .

–         ماده هاي پرتوليد داراي دور سينه كمتر و پاهاي بلندتر و رانهاي سبكتري در مقايسه با ماده هاي كم توليد مي باشند .

–         تخمهاي بسيار بزرگ و بسيار كوچك از درصد جوجه در آوري كمتري در مقايسه با تخمهاي متوسط برخوردار مي باشند

–         وزن پرنده نر نسبت عكس با ميزان باروري دارد .

توجه بيشتر به محصولات نهايي بجاي پرداختن به تكثير بي رويه گله و انتخاب پرنده ها بر اساس كارآيي توليدمثلي موجب ارتقاء تخمگذاري ، باروري و توليد جوجه با توجه به پتانسيل ژنتيكي گله مي گردد.

اندازه تخم –

معمولا اندازه تخم متوسط بين 1700 – 1300 گرم مي باشد و در تخمهاي خيلي بزرگ تبادل گاز و بخار آب كم بوده و جوجه هاي حاصل از آنها ضعيف و ادماتوز مي باشند و در تخمهاي بيش از حد كوچك ممكن است در طول دوره انكوباسيون مقدار زيادي آب از دست داده و جوجه هاي ضعيف و دهيدراته توليد نمايد و تخمهاي كوچك توسط پرنده هاي جوان و يا در اوايل فصل توليد شده باشند .

كيفيت پوسته –

بر اساس نوع تغذيه ، شرايط نگهداري تخم ، ژنتيك و بيماريها از شرايط متفاوتي برخوردار مي باشد بطوريكه در صورت عدم بالانس متابوليتهاي جيره و شرايط پراسترس نگهداري تاثير مستقيم بر كيفيت آن خواهد گذاشت و همچنين در اثر بعضي بيماريهاي موجود در تخمدان و رحم پرنده باعث ايجاد ناهمهنگي در پوسته تخم مي گردد و در

اثر عدم رعايت بهداشت در مرحله توليد و نگهداري آنها امكان نفوذ بعضي از ارگانيسمهاي فرصت طلب به داخل پوسته و ايجاد مشكلات عديده در مراحل بعدي را ايجاد مي كنند .

زرده موجود در تخم غذاي مراحل رشد جنين همراه با آنتي باديهاي مورد نياز براي تامين ايمني غير فعال بدن مي باشد . قبل از تولد جوجه ، كيسه زرده به داخل محوطه بطني كشيده شده و ناف به روي آن بسته مي شود . در زمان هچري باقيمانده هاي كيسه زرده تقريبا 22 درصد از حجم تخم را بخود اختصاص داده و مقدار آن در روز دوم به 17 درصد و روز چهارم به 12 درصد و روز ششم به 8 درصد و روز هشتم به به 5 درصد و در روز دهم به 2 درصد كاهش مي يابد .

استفاده از زرده براي شروع زندگي بعد از دوره هچري در جوجه ها حياتي مي باشد بطوريكه با توجه به نكات اشاره شده جذب كامل كيسه زرده طي 14 – 10  روز انجام مي گيرد هرچند در جوجه هاي ادماتوز اين زمان ممكن است كمي طولاني تر گردد .

سرعت جذب كيسه زرده در مراحل بعد از تولد بستگي به ميزان حرارت محيط ، استرس و آلودگيهاي تحت باليني دارد

دستگاه جوجه كشي و رعايت اصول بهداشت در آن :

انتخاب يك انكوباتور مناسب – داراي جريان هواي كافي (1/0 فوت مكعب در ثانيه) – گراديان دماي منفي –  كنترل رطوبت –  قابل دسترس بودن و مشاهده ساده تخمها –  كنترل دما و پيشگيري از بالا رفتن آن

نيازهاي ظرفيتي – در طراحي دستگاه ستر براي هر پرنده توليد 20 تخم را در نظر مي گيريم (10 قطعه تعداد 200 تخم) و براي سيستم هچر براي هر پرنده 3 تخم در نظر مي گيريم .

جريان هوا –  ورود اكسيژن و خروج co2 در آن براحتي انجام گيرد

كنترل ديجيتالي –  كنترل دما تا 1/0 فارنهايت و كنترل رطوبت تا 1/0 درصد قابل اندازه گيري باشد .

رطوبت ساز

گردش تخمها –  گردش تا 160 درجه

منابع گرمايشي-  با دقت 5/0 درجه باشد ومعمولا دما را از رطوبت ساز بخاري مي توان گرفت

سيم پيچ خنك كننده اضطراري – تا حرارت بالاي 99 درجه فارنهايت قابل تنظيم باشد .

فن دمنده

لامپهاي فرابنفش

CANDLER –  امكان مشاهده تخم و جنين را بدون خارج ساختن تخم از دستگاه امكان پذير مي سازد

تجهيزات انكوباتور و نحوه تولد :

نصب و راه اندازي –  تهويه هوا ، دما ، رطوبت ، شير آب برق ، سيستم گردان تخم

نگهداري –  تميز سازي دستگاه انكوباتور ، تانك رطوبت ساز ، تنظيم شناور تانك ، دما ، رطوبت ، خاموشگر ، شستن فيلترهاي كابين تخم و فيلترهاي رطوبت ساز ، روغن كاري موتور فن ، گريسكاري ، تنظيم سوئيچ درب و ..

مديريت توليد –  باروري 90/0 يا بالاتر – تولد 90/0 يا بالاتر ما را به يك مديريت مطلوب مي رساند و در صورت پايين بودن توليد از اين استاندارد بايد بدنبال علت آن باشيم

كيفيت تخم –  سلامت مرغها و خروسها ، عدم چاقي و لاغري بيش از حد ، نگهداري بهداشتي تخمها ، استفاده از رژيم غذايي مناسب ، ميزان تلفات بالاي تخمها در هفته اول و آخر تخمگذاري

جمع آوري تخمها –  برداشت بموقع و بهداشتي تخمها ، حذف تخمهاي ترك دار ، پيشگيري از گرم شدن تخمها در هواي آفتابي ، سرما و گرما ورطوبت .

تميز كردن تخمها –  با سنباده نرم يا پارچه ، استفاده از آب بهداشتي جهت شستشو كه حداقل 10 درجه گرمتراز دماي تخم باشد ، ثبت مشخصات رويتخم

شرايط نگهداري تخمها –  10 – 3 تا روز در دماي 18 – 13 درجه سانتيگراد با رطوبت 70 – 55 درصد

محافظت زيستي –  الگوي ورود و خروج از تميز به كثيف ، رعايت رطوبت نسبي تا 50/0  ، تميزي و استريل بودن تجهيزات ، پاكسازي هچر پس از هر دوره توليد ، نظافت وشستشو قبل از ضد عفوني ، كاهش بازديد از انكوباتور ، حمام پرسنل و رعايت كليه ضوابط بهداشتي در محيط جوجه كشي

جنين شناسي –  از آغاز تا تشكيل منقار (تمام سيستمهاي اوليه ، اعضاء و پوسته ها) ، تشكيل پرها ، تولد و ورود كيسه زرده به داخل محوطه بطني

تنفس جنيني – رشد جنين در داخل تخم كه همراه با مصرف اكسيژن وتوليد co2  و آب مي باشد ، كاهش وزن تخم تاروز تولد بميزان 14/0 ، وزن كشي مرتب تخم وثبت كاهش وزن در طول دوره جوجه كشي ، جدا كردن تخمهاي با سايز كوچك از تخمهاي بزرگتر و استفاده از انكوباتورهاي جداگانه براي آنها ، دماي انكوباتور بايد ثابت باشد و مشاهده روزانه آن لازم مي باشد .

مشاهده جنين (candeling) –  مشاهده جنين واطمينان از رشد آن و سايز حباب هوا در بالاي سر جنين ، سايه در روزهاي 14 – 5 افزايش مي يابد و در صورت عدم تغيير سايه بمدت 3 هفته دليل بر مرده يا تاباروري جنين مي باشد .

مشاهده حباب هوا –  به تدريج بزرگ مي شود ، وضعيت قرارگرفتن اشتباه حباب هوا باعث سوراخ كردن آن توسط جنين مي گردد ، در صورتي كه حباب هوا در روزهاي 41 – 39  راست بماند به دليل قرار گرفتن جوجه در وضعيت اشتباه مي باشد .

عوامل كند كننده انكوباتور-  آلبومين ضخيم ، پوسته ضخيم ، دماي پايين ، رطوبت بالا ، تخلخل روي تخم ،

عوامل تسريع كننده انكوباتور –  آلبومين نازك ، پوسته نازك تخم ، دماي بالا ، رطوبت پايين ، تخلخل در تخم

–  رطوبت نسبي 20/0 ( 28 – 15/0) و دما  حدود 4/36 درجه سانتيگراد (8/36 –  5/35)

تولد :

تعداد 85/0 بدون كمك تولد ايده آل ، پاره كردن حباب هوا 48 – 24 قبل تولد در اين حالت به هچر منتقل مي شود .

از روز 36 هر 12 ساعت يكبار جنين ديده مي شود و معمولا 24 ساعت بعدجوجه متولد مي شود .

دماي هجر نسبت به ستر 1 درجه پايين تر ولي رطوبت بالاتر مي باشد

جوجه درون پوسته بميزان 90 درجه وطي 48 ساعت چرخيده و جوجه متولد مي شود

در صورت عدم مشاهده فعاليت جوجه جهت شكستن پوسته در پايان 48 ساعت ظرف 3 -2 پوسته را شكسته و جوجه را بيرون مي كشيم .

كف محل نولد جوجه ها پس از تولد ليز نباشد بهمين منظور پاي آنها را مي بنديم .

تا 24 ساعت پس از تولد اجازه مي دهيم جوجه در هچر بماند تا خشك شود .

پس از تولد :

ناف جوجه با يداين 7 درصد و يا پماد يتادين ضدعفوني مي گردد در صورت امكان ظرف مدت 24 ساعت ميكروچيپ را در عضله پايپينگ نصب كنيد

اجازه بدهيد تا مدت خشك شده جوجه در دستگاه هچر بماند سپس جوجه را وزن كرده و پاهاي آنرا با باند پا ببنديد

تنظيم دماي محيط طي 36 ساعت اوليه بسيار مهم است كه بايد تنظيم گردد همچنين ثبت تاريخ تولئد ، داروها و واكسنهاي مصرفي  ثبت گردد و از نظر تعيين جنسيت اقدام وگرنه در سن 3 ماهگي انجام گيرد .

مديريت جوجه ها :

از نظر دما ، فضا ، سايبان ، تهويه ، سوبسترا ، غذا ، مكملعاي غذايي ، آب مورد نياز (بطور روزمره هر3 – 2 ساعت تعويض شود) ، نمونه برداري از آب جهت آزمايشات باكتريايي و املاح ، بايد توجه داشت كه مصرف زياد آب در فصول گرم باعث نفخ معدي و بدنبال آن اسهال و كاهش كلسيم و سديم مي دهد .

جيره و نحوه تغذيه شترمرغ

خلاصه :

شترمرغ پرنده اي تك معده اي وگياهخوار مي باشد ودرخوردن غذا با رغبت وانگيزه بالا اقدام نموده كه بسيار مهم و حياتي براي پرنده مي باشد . درتنظيم جيره غذايي شترمرغها چنانچه ازكنجاله تخم پنبه استفاده شده باشد سموم گوسيپول پنبه موجود دركنجاله را نبايد ازنظر دور داشت .

ميزان نمك موجود درجيره نبايد از 5/0 درصد افزايش يابد وبراي رفع نياز آب  بدن ، آب تميز وقابل دسترس و بمقدار آزاد بايد دردسترس پرنده قرار گيرد . ميزان آب مورد نياز شترمرغ مشابه با ساير حيوانات مناطق حاره وبياباني از قبيل بزكوهي و شترمي باشد عليرغم اينكه در ميزان جيره آب مصرفي بين آنها تفاوتهايي ديده مي شود و نسبت بين مصرف ماده خشك غذا با آب به نسبت 2به 3 مي باشد

تركيب جيره غذايي شترمرغ مشابه با آهو مي باشد هرچند دراين پرنده تفاوتهايي از نظر خوردن بعضي ازسنگهاي سيليسي با پستانداران كه اجازه خوردن آن را ندارند ديده مي شود بنابر اين نگهداري شترمرغها بصورت گله اي مي تواند يك مزيت محسوب گردد .

جيره شترمرغ ، تغذيه با مواد گياهي وهضم آن :

خوارك شترمرغ عمدتا از گياهان سبز ، دانه هاي غلات ، بذر گياهان ، علوفه هاي آبدار و حشرات كوچك تشكيل شده است . شترمرغ بالغ بطور روزانه ودرمقايسه با گاو سه مرتبه  با مواد خشك كنسانتره اي بميزان 5/2 – 5/7 درصد وزن بدن تغذيه مي كند .

درمزارع پرورش شترمرغ بالاترين هزينه مربوط به خوراك پرنده مي باشد ودرسيستم استفاده از چراي آزاد هرهكتارزمين يونجه كاري جوابگوي تامين غذاي  8  قطعه شترمرغ  خواهد بود . درطي پرورش جوجه با شرايط  نرمال چنانچه ازتغذيه كافي و مناسبي برخوردار باشد بندرت دچار بيماري مي شود . تغذيه نقش بسيار حياتي در پرورش شترمرغ دارد و شترمرغها به تغذيه مناسب طي 210 روز اول زندگي نيازمند مي باشند وپس ازاين مرحله وارد مرحله نگهداري و بعداز 330 روزه گي وارد سيكل كشتار شده وجيره آنها در هريك از اين مراحل عوض مي شود . بنابر اين بسيار مهم است كه جوجه ها در مراحل پرورش بميزان كافي خوراك با كيفيت دراختيار داشته باشند تا به وزن ايده ال 90 – 100 كيلو گرم درحداقل زمان ممكن برسند .درشرايط آزاد در طبيعت  جوجه ها ياد مي گيرند چگونه با الگو برداري از والدين ويا

ساير پرنده ها وحيوانات رفتار تغذيه اي پيدا كرده بتوانند چرا كنند .بهمين منظور درسيستمهاي پرورش صنعتي و بسته ازيك مادر مصنوعي يا يك جوجه مسن تر براي آموزش جوجه ها ي جوان تراستفاده مي شود تا بتوانند روش غذا خوردن را بياموزند . تغذيه بموقع جوجه ها بستگي به نحوه استفاده جوجه دردوران 14 – 10  روزه اول زندگي ازكيسه زرده دارد بنابر اين جوجه ها بايد دراين مقطع زماني اززرده به نحو مطلوب استفاده كرده تا از قدرت رشد ونمو وايمني بالا برخوردار باشند .

به جيره پرنده مقداري شن بايد اضافه شود وبميزان 20 درصد جيره علوفه سبز در اختيار پرنده قرار گيرد بطوريكه جوجه ها را رنگ سبز علوفه تحريك به نوك زدن نمايد .

ازظروف كم عمق يا سيني براي ريختن خوراك جهت تغذيه پرنده استفاده مي شود علاقه جوجه ها به غذاي نمناك بيشتر بوده وبا علاقه به آن نوك مي زند  وغذاي پرنده عمدتا به شكل پليت ويا آردي مي باشد وچنانچه غذا بصورت آردي دراختيار پرنده قرار گيرد باعث كاهش هزينه آن نسبت به شكل پليت شده مي باشد.پرند ه بيشتر اوقات خود را صرف نوك ردن به غذا مي كند بنابر اين كمتر دچارناهنجارهاي رفتاري مي گردد .

بجاي استفاده از پليت درمزارع مي توان ازملاس ويا چربي اشباع شده به خوراك اضافه نمود تا ازانتشار گرد وغبار در آن به حداقل كاهش يابد هرچند كه دراين روش هزينه خوراك گرانتر از نوع آردي مي باشد .

درجوجه هاي تازه متولد شده تا سن 13 هفتگي معمولا ازخوراك آغازين (starter ( با پروتئين خام بالا استفاده مي شود واز 13 هفتگي تا 40 هفتگي جيره استارتر به جيره رشد (grower )  تغيير داده مي شود واز 40 هفتگي تا زمان كشنار پرنده بايد با جيره نگهداري تغذيه  شود ومتناوبا اين پرنده ها ممكن است با جيره نگهداري بمدت 15 هفته تغذيه گردند كه بستگي به وضعيت بدن پرنده وتقاضاي بازار مصرف دارد .

مواد عمده تشكيل دهنده جيره شامل ذرت و كنجاله با ميزان انرژي بالا بصورت كنسانتره همراه با يونجه بعنوان منبع اصلي فيبر وپروتئين مي باشد .پودر ماهي ودانه هاي روغني ازمنابع اصلي پروتئين خام وچرذبي بخصوص اسيدهاي چرب

 جدول شماره 6-2 اجزاء تشكيل دهنده خوراك پرنده بطور نمونه جهت استفاده درفرمولاسيون جيره

ضروري مثل لينولنيك ولينولئيك مي باشند همچنين پودر گوشت بعنوان يك منبع بسيارمهم وسرشارازپروتئين واسيدهاي امينه براي شترمرغ محسوب مي گردد . متيونين وليزين بعنوان اسيدهاي آمينه ضروري كه عمدتا درعلوم تغذيه بعنوان اجزاء اصلي جيره مورد نياز بدن پرنده بوده مورد استفاده قرار مي گيرند .

ازمكمل ويتاميني ومعدني دربالانس جيره بعنوان منابع ويتاميني وتامين مواد معدني مورد نياز پرنده مورد استفاده قرار مي گيرند وسنگ آهك بعنوان منبع كلسيم بصورت منوفسفات كلسيم ميزان مورد نياز كلسيم وفسفر بدن پرنده را تامين مي كنند  .

ايجاد شرايط مناسب توام با آرامش درزمان خوردن غذا براي پرنده ها بسيار حياتي مي باشد بنابر اين درتنظيم جيره علاوه بر نكات بالا به اين مسئله نيز بايد توجه خاص نمود .

از پودر ملاس جهت پيش گيري از دهيدراتاسيون استفاده مي شود .لازم است كه به جيره مكمل ويتامين واسيد هاي آمينه براساس نيازهاي روزمره اضافه گردد . پنبه دانه ، كنجاله ويا دانه آنها نبايد درتركيب جيره غذايي شترمرغ استفاده شود وازسم گوسيپول موجود درآنها بايد اجتناب گردد زيرا پنبه دانه ومحصولات حاوي گوسيپول داراي عوامل ضد جيره وتغذيه اي ميباشند .

نمك جيره نبايد از نيم درصد (5/%) تجاوز كند نمك ازسديم وكلر تشكيل شده وبراي بالانس الكتروليتهاي لازم دربدن مورد استفاده قرار مي گيرد همچنين بعنوان چاشني باعث جذب غذا با ميل بيشترمي گردد .

آب تميز وتازه وبميزان آزاد بايد دردسترس پرنده قرار گيرد لذا دسترسي به آب كافي ارتباط مستقيم با جذب غذا دارد . عموما پرندگان درمقابل اخذ يك گرم غذا به دو گرم آب نياز دارند ومصرف آب درشترمرغها مشابه با حيوانات تركيب جيره ومواد تشكيل دهنده خوراك شترمرغ درسنين مختلف براساس گرم دركيلو گرم ازتغذيه كافي و مناسبي برخوردار باشد بندرت دچار بيماري مي شود . تغذيه نقش بسيار حياتي در پرورش شترمرغ دارد و شترمرغها به تغذيه مناسب طي 210 روز اول زندگي نيازمند مي باشند وپس ازاين مرحله وارد مرحله نگهداري و بعد از آن توليد مي گردند .

رفتار تغذيه اي شترمرغها :

شترمرغها 70 – 80 درصد از اوقات روزانه خود را بدون وقفه صرف خوردن غذا مي نمايند وبا اين اشتها حركت وجابجايي براي هضم غذا وفعاليت فيزويولوژيك بدن پرنده حائز اهميت مي باشد . در شرايط آزاد در طبيعت 60 درصد خوراك را مواد گياهي ، 15 درصد آنرا ميوه ها وغلات و4 الي 5 درصد آنرا تخم حشرات و پستانداران كوچك تشكيل مي دهند ودر شرايط  داشتي درمحيط بسته اين غذا شامل غلات ، نمك و سنگها مي باشند . جيره مورد نياز بايد بطور مدام در اختيار پرنده قرار گيرد واين خوراك بايد بيش از ميزان مورد نياز پرنده باشد .

 دريك مطالعه توسط كوپر وپالمر بر روي جيره شترمرغهاي جوان در شرق آفريقا بصورت دوگله آزاد ومحدود درداخل پن تحت مطالعه قرار گرفتند دراين مطالعه مشاهده شد كه بطور مادرزادي درشترمرغها نياز به تغييركمي درجيره غذايي آنها مي باشد بطوري كه اغلب پرنده هاي آزاد زي با دسترسي به برگ گياهان روي زمين ، شاخ وبرگ و ميوه درختان ، لارو حشرات وريشه بعضي از گياهان تغذيه مي كنند وتركيب خوراك اين پرنده گان شبيه به خوراك آهو مي باشد شترمرغها با اين وجود درخوردن بعضي از سنگريزه ها ي سيليسي با نشخواركنندگان فرق دارند بنابر اين شترمرغها ازمواد موجود دراطراف خود تغذيه مي كنند .

در يك مطالعه  هشت ماهه توسط دژان و  همكاران  بر روي تعدادي پرنده با لغ در4  پن مجزا به تعداد

 3 – 6 پرنده در هر پن كه فقط با كنسانتره تغذيه مي شدند مشاهده كردند شترمرغها روزانه 12 ساعت فعاليت مي كنند كه از اين زمان 4/20 درصد آن درحال  نشستن صرف مي گردد حدود 5/5  درصد درحالت ايستاده ، 6/6  درصد صرف خوردن غذاي كنسانتره ، 5/5 درصد درحالت چرا و نوك زدن به زمين و حدود 1/1 درصد اين زمان صرف نوشيدن آب مي گردد همچنين آنها مشاهده كردند كه هرجفت شترمرغ رفتار مشابه وهماهنگي ازخود نشان مي دهند .

آنها مشاهده كردند كه پرنده درحالت نشستن اغلب نوكهاي خود را مستقيما به سمت بالا گرفته وپاهاي خودرا زير بدن قرار مي دهند وبهمين خاطر اكثرا گردن بصورت دمر روي زمين قرار مي گيرد پرنده بيشتر اوقات خود را صرف راه رفتن مي كند ودراين حالت گردن مستقيما رو به بالا قرار گرفته وبعضي وقتها گردن با سرحالت s  بخود گرفته ويا كمي موازي وبا زاويه كمتر به سمت زمين قرار مي گيرد . شترمرغها معمولا دركنار ديوار پن درحال حركت بوده ويك متر بر ثانيه سرعت حركت آنها مي باشد .

دراين مطالعه فهميدند كه هر شترمرغ روزانه حدود 1911 گرم ماده خشك كه طي 4/46 دقيقه صرف خوردن آن نموده ودراين مدت حدود 2830 مرتبه به غذاي خود نوك مي زند بطوريكه در هر دقيقه 2/41 گرم ماده خشك وارد بدن آنها ميشود يعني در هر نوك زدن 7/0 گرم  ماده خشك وارد دها ن آنها مي شود همچنين 2/192 گرم ماده خشك مصرف شده دراطراف زمين پخش ميشود وحداقل بمدت 3/35 دقيقه در روز صرف چراكردن نموده وطي آن 1957 مرتبه به زمين نوك مي زنند دراين مطالعه متوجه شدند كه روزانه 1 ليتر آب دراثرفعاليت متابوليسم بدن پرنده وغذاي مصرفي توليد و1/9 ليتر آباز طريق شرب تامين مي گردد و روزانه 2/8  دقيقه از وقت خود را در هر نوبت صرف خوردن آب مي نمايند و طي آن حدود  315  جرعه آب را مزمزه مي كنند .

جوجه شترمرغهاي تحت نظر درسنين 3 – 6  هفتگي تحت جيره پليت و يونجه تازه بميزان  55 درصد  بوده در اين مطالعه دريافتند كه هرچند شترمرغهاي بالغ گياهخوارند ولي جوجه هاي جوان نيازمند استفاده از پروتئينهاي حاصل از حشرات مي باشند .

ميلتون وهمكاران درسال  1993 طي يك بررسي اعلام نمودند كه اگرچه شترمرغهاي بالغ علفخوارهستند ولي جوجه هاي جوان با استفاده از پروتئين بدن حشرات درغذايشان تغذيه ميگردند .

ساماروس درسال 1995 ناهنجاري رفتاري ناشي ازغذاي مصرفي شترمرغها را گزارش نمود . مهمترين ناهنجاري رفتاري دراين وضعيت علائم پركني بوده است با اينحال اين پرندگان چهار الگوي رفتاري ديگر را از خود بروز دادند كه آنها نيز جزء ناهنجاريهاي رفتاري محسوب مي گردند كه شامل پرخواري ، نوك زدن به سيم ، نوك زدن به پرهاي خود ، نوك زدن به هوا بصورت بي اراده مي باشد

سامبروس نتيجه گرفت كه اختلالات رفتاري در نتيجه سوء تغذيه بوده كه با شرايط تغذيه طبيعي پرنده همخواني نداشته است زيرا اين پرندگان منحصرا از پليتهايي تغذيه مي كنند كه مواد ذخيره موجود دربدن آنها درمدت زمان كوتاهي به پايان مي رسد . وي دراين مطالعه به اين نتيجه رسيد كه دراثر مصرف بيش ازحد انرژي جهت مراحل تغذيه اي دربدن پرنده ساير فعاليتها دچار وقفه شده و بايستي جيره پرنده از كيفيت مناسبي برخوردار باشد .

سامسون درسال 1996 گزارش نمود كه مشكلات رفتاري شترمرغهاي پرورشي درگروههاي سني مختلف دركانادا طي ماههاي بسيار محدودي از زمستان دچار رفتارهاي غيرعادي شامل پرخواري ، پيكا ، آنوركسي ، استفراغ ، ستاره نگري ، اختلالات هضمي و حا لت هجوم مي باشد . اين رفتارهاي غير عادي به روشهاي نامطلوب در پرورش نسبت داده مي شود هرچند كه باعث ايجاد مشكلات عديده اي براي دامپزشكان خواهد بود .

دراين مطالعه آنها متوجه شدند كه محيط روده كور مكان مناسبي براي تغذيه و رشد ميكرو فلور طبيعي بدن ونخمير مواد موجود درآن بويژه در كولون عمودي مي باشد وطي آن فهميدند كه 12 درصد از انرژي حاصل از متابوليز مواد غذايي در روده كور مصرف مي گردد .

استوارت وهمكاران درسال 1993 دريافتند كه بخشي ازاتلاف انرژي بصورت متان قابل اغماز مي باشد وتحت شعاع انرژي حاصل از مواد غذايي ويا غلظت فيبر خام موجود درمحيط قرارمي گيرند . دراين مطالعه فهميدند كه انرژي نگهداري 44 صدم مگا ژول انرژي پايه را در روز بخود اختصاص داده ونحوه استفاده از آن در ارتباط با ميزان كاهش انرژي در بدن ويا افزايش فيبر خام موجود در مواد مصرفي مي باشد  .

هضم غذا :

سيستم گوارش شترمرغ از يك تشكيلات ساده وتك معده اي تشكيل يافته وپرنده گياهخوار مي باشد وسيستم گوارش پرنده توانايي تجزيه و هضم علوفه را دارا بوده و داراي يك تخمير روده اي در روده كور شبيه به الاغ ، اسب و يا خرگوش مي باشد  بنابر اين بسيار ضروري است كه روده هاي آنها به باكتريهاي مفيد  روده اي درحداقل زمان ممكن عادت كنند.

مجاري گوارشي از دهان شروع شده و شامل نوك كه جايگزين دندان شده و در امتداد دهان كشيده شده سپس بخش فوقاني مري كه كيسه مانند بوده و به مواد غذايي خورده شده اجازه تجمع دراين محل داده مي شود. غذا پس از بلع با حركات موئين ازحلق عبور كرده و به داخل پيش معده وارد مي شود واينجا محل ترشح اسيد معده وآنزيمهاي گوارشي است وپس از اين مرحله غذا بسمت سنگدا ن هدايت مي شود درسنگدان غذا بصورت قطعات ريز وبلغور درآمده تا آنزيمهاي گوارشي روي آنها اثر نموده وهضم شود غذاي بلغور شده دراين محل كاملا سائيده شده وبتدريج جذب و هيچگاه با مدفوع دفع نمي گردد .

 سنگهاي قابل مصرف جوجه شترمرغها و بالغين بايد به شكل گرد و فاقد هرگونه تراشه تيز بوده تا از صدمات وارده به دستگاه گوارش (پيش معده ) پيشگيري بعمل آيد اين سنگها بايد از جنس سخت از قبيل كوارتز باشند واز موادي كه به آساني قابل حل شدن هستند مثل پوسته صدف ، سنگ آهك ويا دولميت نبايد استفاده شود .

پس از طي مراحل هضم مواد موجود در سنگدان تخليه شده وبه روده كوچك كه نسبتا كوتاه بوده وتا كولون امتداد يافته مي ريزد . دو روده كوربزرگ (سكوم) درانتهاي  روده كوچك قرار داشته و فعاليتهاي تخميري درآنها انجام مي گيرد ومواد فيبري موجود درآن تبديل به اسيدهاي چرب فرار و منابع انرژي قابل مصرف تغيير شكل داده وجذب بدن مي شوند  . شترمرغ قادر به هضم مواد فيبري از قبيل سلولز وهمي سلولز مي باشد .

كولون در پرندگان بالغ داراي طولي بيش از 10 متر بوده و بسيار طويل مي باشد ومراحل جذب عمدتا در اين محل انجام مي گيرد .استوارت وهمكاران درمطالعه روي هضم ميكروبي در شترمرغ از سوبستراي راديواكتيو استفاده نمودند تا ثابت كنند كه مواد توليد شده ناشي از هضم تخميري مي تواند نياز تغذيه اي پرنده  را تامين نمايد . نتايج حاصل از اين مطالعات نشان داد كه درحالت تئوري انرژي بدست آمده از اسيدهاي چرب فرار مي تواند  بيش از 76 درصد ازانرژي مورد نيازمراحل رشد پرنده را تامين نمايد .

ميانگين متابوليسم انرژي و هضم مواد فيبري موجود درغذاي جوجه شترمرغهاي پرواري درطي مطالعات انجام گرفته روي گروههاي سني بين 50 – 5 كيلو گرم به روش استفاده ازمواد نشانگر راديو اكتيو ازمواد مصرف شده و هضم آنها بدست آمد  .

در اين مطالعه فهميدند كه عبور مقدار مشخصي از مواد دفعي درگروههاي سني مختلف از پرندگان زنده از 21 ساعت تا 76 ساعت متغير بوده است وميانگين عبور غذا از بدو ورود تا خروج 1/40 ساعت و بستگي به وضعيت سلامت پرنده داشته است  ميزان ضريب تبديل از طريق ديواره سلولي (NDF) ، همي سلولز و سلولز  بترتيب 66/47 و 38 درصد  بوده وتاثيري درروي سلامت بدن پرنده نداشته است .

همچنين آنها متوجه شدند كه محل روده كور محيطي مناسب و طبيعي براي فعاليت ميكرو ارگانيسمهاي موجود دربدن جهت  هضم تخميري مي باشد بطوريكه 12 درصد ازانرژي متابوليزه دراين محل صرف مي گردد  .

در اين مطالعه  متوجه شدند كه مقدار ناچيزي از انرژي توليد شده به متان تبديل و ازدست مي رود وتاثير چنداني روي كل انرژي حاصل از غذا يا فيبر خام كنسانتره ندارد  آنها همچنين متوجه شدند 44 درصد از انرژي مورد نياز متابوليسم بدن بطور روزانه و بصورت متابوليزه  بايد دردسترس پرنده باشد تا موجب تخمير وتوليد انرژي ازفيبر خام كنسانتره گردد كارايي استفاده از ME بستگي به كاهش انرژي يا كاهش فيبر خام موجود در كنسانتره جيره دارد  .

احتياجات تغذيه اي :

شترمرغها قادر هستند از انرژي مواد خشوي موجود درعلوفه بهتراز ساير طيور استفاده كنند قابليت هضم وآشكار شدن انرژي قابل متابوليزه ، چربي ومواد فيبري موجود در غذا (NDF) باعث افزايش سن جوجه هاي شترمرغ و رشد بدن آنها طي 17 هفته اول زندگي مي گردد . از آنجا كه شترمرغها  پرنده گان فوق العاده شناخته شده اي نيستند بلكه علفخوار تك معده اي محسوب مي شوند ارزش انرژي قابل متابوليزه دراين پرنده 41 درصد بالاتر از طيورمي باشد .

 سيلرز وهمكاران درسال 1994 مقادير انرژي قابل متابوليزه را اندازه گيري نموده ودرآن  انرژي حاصل از نيتروژن را صفر درنظر گرفته اقدام به روش متعادل سازي ميزان انرژي مورد نيازجيره با ذرت وآرد يونجه نمودند .

جيره پايه شترمرغ دراين مطالعه شامل 1000 گرم يونجه ، به نسبت 50درصد آرد شده بود ويا با 50 قسمت ذرت + 25 قسمت يونجه يا  75  قسمت ذرت يا 50  قسمت آرد يونجه يا 50 قسمت ذرت + 25 قسمت يونجه يا 75 قسمت ذرت بوده است .

(ME ) موجود ودردسترس از جايگاه واقعي براي نگهداري پرنده برخوردار مي باشد خوراك پايه دراين مطالعه تشكيل شده از 1000گرم يونجه كه 50درصد جيره را تشكيل داده بهمراه 50درصد كنجاله ويا 25 درصد يونجه بهمراه 75 درصد كنجاله بوده است .

براي تغذيه پنج پرنده را در يك لانه ( پن ) درمحل پرورش قرار داده وتغذيه مي شود . ميزان انرژي مورد نياز براي هر پرنده وبطور متساوي 9/8 مگا ژول درنظر گرفته شد .

انرژي قابل متابوليزه واقعي موردنيازحاصل ازگياهان موجود دراجزاء جيره پس ازكسر انرژي مصرفي ازطريق دفع وانرژي حاصل از نيتروژن بميزان صفر محاسبه گرديد كه درآن ميزان انرژي حاصل از كنجاله ذرت9/14 ويونجه 6/8 مگا ژول دركيلو گرم بوده است  .

شترمرغها با خروسها مقايسه ومتوجه شدند كه شترمرغها قادربه هضم مقدار زيادي مواد نشاسته اي همانندخروسها ي بالغ بوده وهمچنين  قادر به هضم مقادير زيادي مواد فيبري موجود دريونجه وساير اجزاء تشكيل دهنده جيره با بازدهي بالا مي باشند .

دژان وهمكاران درسال 1991 گزارش نمودند كه انرژي مورد نياز براي نگهداري پرنده  07/1 مگاژول بركيلو گرم بطور روزانه كه 63درصد از آن بمصرف انرژي زايي بدن ومابقي ذخيره مي گردد ودر شرايط پرورش به 09/1 مگاژول بركيلو گرم انرژي مقدار 26صد م مگا ژول بركيلو گرم جهت انرژي زايي بدن اضافه مي گردد .

Gandini وهمكاران با مطالعه روي 12 قطعه جوجه شترمرغ با سن بالاي 8 هفته كه از جيره داراي انرژي برابر وبترتيب با پروتئين 14 ، 16 ، 18 و20درصد تغذيه مي شدند توانستند بالاترين افزايش وزن را با جيره داراي پروتئين 20درصد بدست آورند كه هرچند تفاوت معناداري رانشان نمي داد ودراين بين جيره با 18 درصد پروتئين بيشترمورد علاقه پرندگان واقع شده بود وآنها مشاهده كردند درطي 7 الي 8 هفته از طول مدت تحقيق بعضي از جوجه ها دچار دفرمه شدن پاها شدند علائم باليني ، يافته هاي راديولوژي وپاسخ به درمان كمكي با كلسيم به اين نتيجه رساند كه دراثركمبود كلسيم موجود در جيره اين عوارض ايجاد شده است . نوع فعاليت پرنده واستفاده از غذاي موجود در طبيعت شترمرغ را نوعي گياهخوار ساخته است .

Ullrey ,Allen  براين نكته تاكيد دارند كه شترمرغ بوقلمون نمي باشد اما بوقلمونها بهترين مدل براي پرورش آنها مي توانند قرارگيرند واين پيشنهاد براساس احتياجات غذايي هريك از شترمرغها مي باشد اين پيشنهاد براساس احتياجان تغذيه اي هريك از شترمرغها مي باشد طبق اين پيشنهاد براي اينكه ضايعات فلج پا دراين پرنده ها به حداقل برسد احتمال دارد با كاهش وزن پرنده ومحدود ساختن افزايش وزن با جيره متوسط از نظر پروتئين واستفاده از فيبربالاتر درجيره آغازين جوجه ها اقدام نمود همچنين استفاده ازسطوح غيرلغزنده وتمرين به راه رفتن براي اين قبيل جوجه ها مفيد مي باشد .

همچنين دراين مطالعه متوجه شدند كه دراثر كمبود ذخاير كلسيم بدن شترمرغهاي تخمگذار درطول دوره تخمگذاري افزايش چنداني نداشته است وهمچنين درطي زمان توليد تخم بعلت برداشت پي درپي تخمها ازمحل لانه فشار زيادي به پرنده وارد مي شود لذا بمنظور رفع اين مشكل درپرنده لازم است كه كلسيم موردنياز درجيره را به166 گرم دركيلوگرم رسانده ودر اينخصوص ازمواد جايگزين شامل كربنات كلسيم گرنوله ويا پوسته صدف مي توان استفاده كرد . ميزان كلسيم مورد نياز درجيره پرنده هاي تخمگذار 2-5/2 درصد توصيه مي شود ولي ميزان آن درماده خشك جيره هاي معمولي بغيراز جيره هاي تخمگذار وتخمهاي نطفه دار برابر با  65/1 درصد مي باشد همچنين استفاده از ميزان كلسيم بالا درجيره منجر به كاهش ميزان جذب روي ومنگنز دربدن مي شود وكمبود منگنز منجر به سندرم دفرمه شدن پا وپوكي استخوان ( پروزيس ) مي گردد .

ازويتامين A درجيره جوجه هاي درحال رشد وبخصوص درجوجه هايي كه به علوفه سبز دسترسي ندارند بايد استفاده شود .

ازويتامين E درزمان توليد پرنده كه نقش بسيار حياتي درافزايش سطح ايمني بدن داشته وهمچنين بعنوان يك آنتي اكسيدان بايد استفاده شود .

ويتامين B درتامين بسياري ازكمبودها وپوشش سيستم ايمني بدن ومقاومت آن نقش اساسي داشته و توسط ميكروفلورطبيعي موجود درسكوم پرنده توليد ميگردد فلذا جيره چنانچه برپايه ميزان يونجه وساير افزودنيهاي مورد نيازبالانس شده باشد اين نياز كاملا برطرف مي گردد .

پايان