مرداد
۸
۱۳۹۲

پشم شتر

رنگ پشم شتر
باتوجهبه رنگ های متعدد شتران رنگ پشم نیز متغیر است. معمولاً رنگ اغلب شترانقهوه ای سیر تا قهوه ای روشن است. البته شتران به رنگ های دیگری نظیر زردو روشن یا زرد طلائی، سرخ، مشكی و حتی سفید نیز دیده می شوند .
Chapman (1985) اظهار می دارد كه در مغولستان رنگ قهوه ای سیر ترجیح دادهمی شود و در حدود یك درصد شترها به رنگ سفید دیده می شود .
در ایران نیز كه از پشم شتر بیشتر برای عبابافی استفاده می شود رنگ قهوه ای سیر و قهوه ای روشن بیشتر مرغوب است .
رنگین بودن الیاف پشم شترمنتج از وجود رنگدانه های درون گرانول است،گرانول های ملانین عمدتاً در كورتكس یافت می شود . اختلاف در شدت و میزانرنگین بودن، نه فقط به اختلاف رنگ گرانول های تولیدكننده رنگ بستگی دارد ،همین طور به چگونگی قرار گرفتن و نظم و درجه تجمع گرانول ها نیز وابستهاست. ( صالحی 1373) .

عوامل مؤثر بر تولید و كیفیت پشم شتر
1ـعوامل جوی : شرایط محیطی تأثیر عمیقی در خصوصیات و كیفیت پشم می گذارد،حرارت متعادل و یكنواخت مناسب ترین حالت برای تولید پشم می باشد . دما وتغییرات آن روی جریان خون ونهایتاً كیفیت پشم آن اثر می گذارد . آب و هوایخشك برای مناسب تر از آب و هوای مرطوب است .
زمین های شنی در مناطق بادخیز باعث می شود ذرات شن به درون پشم راه یافته و سبب خشك شدن و خشن شدن پشم گردد .
طبیعتشیمیائی خاك اثر مهمتری روی فیزیولوژی حیوان می گذارد زیرا چنان چه خاك ازمواد معدنی ضروری غنی نباشد مراتع موجود از این جهت فقیر بوده و حیوان بنابه نیاز طبیعی مجبور به طی مسافت طولانی تری برای بدست آوردن املاح معدنیمعینی است. كمبود بعضی از فلزات مانند كبالت و مس اگر در گیاهان منطقه چراوجود نداشته باشد روی سلامتی و كیفیت پشم حیوان اثرات جدی می گذارند .
بدترین نوع عیوب حاصل از عوامل محیطی روی پشم، شكنندگی پشم می باشد. زیرادر اثر لاغر و ظریف شدن غیرعادی الیاف، شكنندگی و پارگی آنها در عملیاتنساجی افزایش می یابد و مقدار الیاف خارج شده از دستگاه های نساجی یاضایعات تولیدی را افزایش خواهد داد. این حالت در نتیجه اختلاف در قطر تارپشم ایجاد می گردد و جزء مسائلی است كه تحت تأثیر عوامل محیطی بوجود میآید. دادن مواد غذائی اضافی مانند كنستانتره به حیوان می تواند از شكنندگیو ریزش الیاف جلوگیری كند ( صالحی 1373) .
2ـ عوامل غذائی : فاكتورهایغذایی مختلفی در تولید پشم مداخله دارند و مهم ترین آنها انرژی، پروتئین وبعضی مواد معدنی و ویتامین ها هستند. شرایط تغذیه ناكافی مداوم می تواندمیزان رشد پشم و ضخامت الیاف آن را كاهش دهد. تغذیه خوب و مناسب كمك مثبتیبه فعال نمودن و رشد فولیكول های تولیدكننده پشم می كند و برعكس آن، شرایطسخت تغذیه ناشی از خشكسالی ، بیماری و فقدان آب، یا سایر استرسها سبب كاهشخصوصیات فوق خواهد گشت. رشد پشم تحت تأثیر تغذیه عمومی قرار دارد. چنانچهسطح تغذیه كمتر از مقدار لازم برای نگهداری حیوان باشد، در این حال از وزنحیوان كاسته می شود ولی پشم به رشد خود گرچه بطئی ادامه می دهد. با افزایشمقدار غذا حیوان شروع به ازدیاد وزن خود نموده ودر این حال میزان رشد پشمنیز افزایش می یابد (صالحی 1373) .
3ـ عوامل ارثی و نژادی : همانطور كهگفته شد در مقایسه نژاد شتر دوكوهانه دارای تراكم پشم بیشتری است و مقداربیشتری پشم تولید می كند و پشم شتر دوكوهانه وحشی مرغوبتر از سایر انواعشتر است زیرا طول الیاف آن بیشتر است .
4ـ عوامل بیماریزا : حمله انگلهای خارجی به شتر، كیفیت و ظاهر پشم را تقلیل داده و از ارزش آن می كاهد .انگل های خارجی حمله كننده به شتر، زیان قابل توجهی به دامدار وارد میسازد و جزء مسائل بسیار مهم است كه می توان با استفاده از حمام دادن حیوان، پاشیدن مواد سمی به صورت گرد یا مایع و از بین بردن محل های رشد و تكثیرعوامل ابتلاء كننده، علیه آنها مبارزه نمود.
پشم چینی
یكی ازكارهای مهم پرورش شتر، پشم چینی است كه سالی یك بار و معمولاً در بهار،انجام می شود. با آغاز فصل بهار و درماه فروردین پشم شتر خود به خود شروعبه ریختن می كند و اگر دراین هنگام اقدام به پشم چینی و یا جمع آوری پشمریخته شده نشود روز به روز از مقدار پشم تولیدی كاسته شده و این پشم خواهدریخت و برسیهای انجام شده در این مورد نشان می دهد كه میزان كاهش و از دستدادن پشم از این طریق و به طور متوسط در حدود 10% و بطور كلی مابین 5/3%تا 18% می باشد و باید توجه داشت كه نباید پشم شتر را در هنگامی كه هنوزهوا سرد است چید زیرا این كار باعث لخت شدن شتران و درنتیجه سرماخوردنآنان خواهد شد. ( زاید و همكارانش 1991) .


قبل از شروع پشم چینی باید برنامه ای برای این كار تدوین نمود زیرا كه پشمچینی به معنی جمع آوری سود یكساله از پشم خواهد بود بنابر این باید عملپشم چینی با دقت كامل انجام شود و قبل از شروع پشم چینی باید برنامه ایبرای این كار تدوین نمود لذا رعایت نكات زیر الزامی است.
الف) تهیه كردن و مسائل و لوازم مناسب پشم چینی و تهیه كارگران فنی پشم چینی .
ب) تهیه مكان مناسب برای پشم چینی شتران كه خالی از علوفه، مواد گیاهی و علفی و دانه ها و غیره باشد .
ج) محل پشم چینی باید قبل از شروع كار، جارو و آب پاشی و تمیز گردد تا گرد و خاك كم شود.
د) چنانچه مقدور باشد شتران را چند روز قبل از پشم چینی با آب تمیز شسته و مواد گیاهی چسبیده به پشم را تا حد ممكن جدا ساخت .
هـ) شتران وقتی پشم چینی می شوند باید كاملاً خشك باشند.
و) شتران رنگی جدا نگه داشته شوند تا در انتها پشم چینی شوند و سپس پشم آنها جداگانه بسته بندی گردد .
ز)تیغه پشم چینی در هنگام كار باید به موازات سطح پوست قرار گیرد بطوریكهحدكثر طول ممكن پشم بدست آید و از چیدن دوباره پشم و كاهش طول آن ونتیجتاً پایین آوردن كیفیت پشم جلوگیری شود.
ح) از انبار كردن مسقیم پشم روی زمین خودداری شود و پشم ها در كیسه های غیركتانی و پنبه ای قرار گیرد.
ط)پشم چینی باید با سرعت و دقت كامل انجام شود و وسایل پشم چینی باید قبلاًتمیز و ضدعفونی شده و تیغه آنها روغن زده شود، و ماده ضدعفونی كننده درمحل آماده باشد تا در زمان زخم دیدگی و یا مشاهده آسیب دیدگی در حیواناستفاده گردد.
ی) باید قبل از پشم چینی به مدت 25 ساعت به شتران آبداده و سپس به مدت 10ـ15 ساعت به آنان غذا نداد، تا مانع آلودگی پشم بهعلوفه و خار و خس شویم.

روش های پشم چینی
پشم چینی در شتر به دو روش زیر انجام می شود :
1ـروش دستی : دراین روش از همان قیچی كه در پشم چینی گوسفند بكار می روداستفاده می گردد و این روش معمولاً درمیان شتردارای كه گله های شتر كوچكیدارند كاربرد دارد، آنان گله های خود را به بهاربندی می برند كه دارایزمین تمیز و خشكی باشد و اقدام به پشم چینی می كنند و پشم بخش های مختلفاندام شتر را از هم جدا نموده و همزمان آن را دسته بندی می كنند.
2ـروش ماشینی : در این روش از همان پشم چینی های برقی كه برای گوسفنداناستفاده می شود نیز استفاده می گردد و این روش در بسیاری از مزارع وتعاونی های موجوددر آسیای میانه بكار رفته است، بطوری كه در مورد 50%شتران موجود در آن جا بكار رفته است (زاید و همكارانش1991) .
بسیارروشن است كه روش ماشینی بهتر از روش دستی است. زیرا كه وقت و تلاش كمتریمی خواهد و همانطور باعث افزایش كار این كارگران پشم چین تا حدود 2ـ4برابر خواهد شد، و همچنین باعث یكنواخت چیده شدن پشم در سطح پوست حیوان میگردد و نیز باعث كاهش ضایعاً پشم، و یكنواختی الیاف پشم خواهد شد.
پشم چین های ماشینی بسیاری ساخته شده است كه در ساختن آن سرعت كار، و راحتی استعمال از طرف كارگران رعایت شده است.
اتحاد شوروی سابق یكی از كشورهای پیشتاز در زمینه ماشینی كردن پرورش شتربشمار می رفت بطوری كه در این كشور پشم چینی و شیردوشی درمزارع پرورش شتربصورت ماشینی بوده است(زاید و همكارانش 1991) .

بهداشت پشم
عدمآلودگی پشم به عوامل بیماری زا و انگلهای خارجی از مهمترین مسائل درصادرات پشم و در صنعت پشم بافی به شمار می رود به همین جهت در این بحثمختصری به بیماری های انگل و قارچی كه باعث آسیب دیدن پشم می گردد میپردازیم :
1ـ بیماری جرب : یكی از بیماری های بسیار سایع در میان شترانمی باشد و بر حسب شدت آلودگی باعث كاهش تولید پشم می گردد. بیماری غالباًمزمن بوده و اولین ناحیه از بدن كه آلوده می شود كشاله ران و سینه بوده كهاز آن جا عامل جرب به تدریج به تهیگاه، ناحیه شكم و پاها و سپس به سر وگردن و نهایتاً به پشت پخش می شود و در طی كمتر از یك ماه تمامی بدن مبتلامی گردد. پوست در منطقه ابتلا ضخیم و كلفت می شود ، پشم می ریزد و پوستچین و چروك می خورد و پوسته های ضخیم به همراه ترشحات و سلول های مرده آنرا می پوشاند و به تدریج خارش حیوان رو به افزایش می گذارد كه خارشمعمولاً در شبها ظاهر می شود و در جاهای گرم شدید می باشد و حیوان اقدامبه خاراندن بدن خود به دیوارها، درختان و حیوانات دیگر می كند كه این عملخود باعث انتشار بیماری و زخمی شدن بدن حیوان و ریختن پشم در جاهای آلودهبدن می گردد ( مقدس 1376) .
2ـ شپش ها : شپش ها حشرات كوچك انگلی هستندكه به پشم شترها می چسبند و بر روی پشم تخمگذاری می كنند . این شپش هاممكن است كه در هرجای از بدن یافت شوند اما در آغاز بیشتر بر روی منطقهگردن و شانه ها دیده می شوند و اگر تعداد شپش های موجود زیاد باشد اینباعث ایجاد هیجان و ناراحتی شتر می گردد بطوری كه حیوان منطقه مبتلا راخارانیده و حتی گاز بگیرد و در اثر این مسئله شاهد كاهش تولیدی شیر خواهیمبود و پشم شتر خشن و ژولیده خواهد شد و آلودگی پشم شتر به شپش باعث كاهششدید قیمت پشم خواهد شد (مقدس 1376) .
3ـ كنه ها : آلودگی به كنه ها ،بوفور در شتران ایرانی دیده شده است. در صورت آلودگی كم، كنه ها، عوارضقابل توجهی نخواهند داشت ولی در صورت آلودگی زیاد، این حشرات ممكن است رنگپشم را تغییر دهند. زیرا كه پشم های متأثر شده در اثر چسبیدن لار و اینحشره به وسیله ماده چسبنده ای كه به تدریج رنگی می شود، فاقد حالت و شكلاصلی خود می شوند. رنگ ایجاد شده از طریق شستشو برطرف می شود.درصورت وجودمقادیر زیادی از این حشره در روی بدن حیوان به دلیل مكیدن خون اثرات سوءروی سلامت حیوان می گذارد ( صالحی 1373) .
4ـ بیماری كچلی : یك بیماریقارچی است كه شترها را مبتلا می سازد و معمولاً شتران جوان را درگیر میسازدو بر روی شتران آلوده جراحات محدودی با پوسته ریزی و ریزش پشم مشاهدهمی گردد كه این جراحات به صورت دایره ای شكل بوده كه قطر آنها مابین 2ـ1سانتی متر می باشد و در جاهای مختلفی از بدن مشاهده می گردد و بیشتر برروی سر و گردن، شانه ها، پاها و پهلوها دیده می شود ( مقدس 1374) .
5ـمیكروارگانیزم ها : یكی از عوامل فسادپذیری پشم به حساب می آیند، اینعوامل معمولاً سبب رنگین شدن الیاف پشم به رنگ های قرمز، سبز، زرد و غیرهشده و بعضی از آنها بسیار پایدارند و پس از شستشو از بین نمی روند .
بعضیمواقع ارگانیزم های حمله ور شده به پشم باعث شكنندگی الیاف می شوند. اینحالت بیشتر بعد از چیدن پشم و انبار كردن آن در شرایط مرطوب به وجود میآید (صالحی 1373) .

تولید پوست
پوستشتر در مرحله دوم تولید قرار دارد و این پوست در صنعت كفش سازی، كیف سازی،و زین سازی بكار می رود و همچنین در ساخت مشكلهای آب و یا نگهداری شیر ازآنها استفاده می شود . ملاحظه شده است كه وزن پوست كنده شده از لاشه شترانجوان یكسال و هشت ماهه در حدود 30 كیلوگرم بوده است و در شترهای دو سال وهشت ماهه 32 كیلوگرم و در شترهای سه سال و هشت ماهه 40 كیلوگرم و درشترهای چهارسال و هشت ماهه و بالاتر 45 كیلوگرم بوده است و همچنین نسبتوزن پوست به وزن زنده دام در حدود 6/7% تا 9/7% در شتران جوان، و 9/6% درشتران بالغ بوده است و نسبت پوست به وزن زنده دام در اثر بالارفتن سنشتران كاهش می یابد.
كندن پوست شتر معمولاً بعد از ذبح حیوان و خونگیری لاشه و جدا كردن سر و گردن از بدن صورت می گیرد (زاید و همكارانش 1991) .
درباره موارد استعمال پوست شتر كمتر مطلبی به رشته تحریر درآمده است ( ناظر عدل 1365) .
در هندوستان از پوست شتر برای تهیه نوارهائی جهت یراق اسب استفاده می شود.در سومالی كفش و دم پائی از پوست شتر می سازند. از هرنقطه پوست شش جفت دمپائی می توان تهیه نمود

درباره نویسنده:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

حاصل را به عدد وارد نمایید : * Time limit is exhausted. Please reload the CAPTCHA.

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

فهرست مطالب

آمار بازدید

رتبه سایت

دیگشنری